Kê biên tài sản (KBTS) trong thi hành án dân sự (THADS) là một biện pháp cưỡng chế THADS do Chấp hành viên (CHV) cơ quan THADS thực hiện theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định để bảo đảm thi hành nghiêm chỉnh các bản án, quyết định về nghĩa vụ thanh toán tiền đã có hiệu lực thi hành.
Thực tế cho thấy: Pháp luật nước ta nói chung và pháp luật về THADS nói riêng, trong quá trình xây dựng luật, thì các cơ quan nhà nước có thẩm quyền luôn quan tâm đến việc đảm bảo quyền bình đẳng của mọi công dân đối với pháp luật, luôn thể hiện tính nhân văn, nhân ái của pháp luật. Do đó, mà trong công tác THADS, các cơ quan THADS ở địa phương luôn lấy biện pháp hòa giải, vận động, thuyết phục cho các bên đương sự cũng như những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ việc THADS tự nguyện THA, nếu các biện pháp này không mang lại hiệu quả, thì việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế THADS trong đó có biện pháp cưỡng chế KBTS trở thành sự lựa chọn cuối cùng để giải quyết việc THADS, đảm bảo cho các bản án, quyết định của Tòa án cũng như các quyết định khác của cơ quan có thẩm quyền có hiệu lực pháp luật trên thực tế, thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật, phù hợp với Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tuy nhiên, để hoạt động KBTS trong THADS đạt hiệu quả cao và có thể nhân rộng kinh nghiệm đối với một số địa phương khác có điều kiện tương đồng, tác giả xin chia sẻ một số kinh nghiệm từ thực tiễn như sau:
Ảnh minh họa Chấp hành viên Cơ quan THADS đang thực hiện việc KBTS
Thứ nhất, trước khi tiến hành hoạt động KBTS của người phải THA, thì CHV cần phải chú trọng công tác xác minh điều kiện THADS, việc xác minh càng cụ thể, càng chi tiết thì càng nắm rõ nhiều nội dung liên quan vụ việc THADS, vì xác minh trong THADS là tiền đề, là nền tảng có tác dụng nâng cao hiệu quả công tác cưỡng chế KBTS, đặc biệt là những yếu tố liên quan đến việc tổ chức KBTS như: số lượng, đặc điểm tài sản; đặc điểm thái độ, nhân thân của người phải THA cũng như những người thân thích của người phải THA, khả năng chống đối của từng đối tượng cụ thể; sự đồng tình, ủng hộ của những hộ dân lân cận, nhất là chính quyền địa phương nơi người phải THA cư trú có đồng tình, nhất trí đối với việc cơ quan THADS áp dụng biện pháp cưỡng chế KBTS của người phải THA hay không; vị trí tiến hành KBTS có đông dân cư hay không, có gần trường, gần chợ hay không,… để từ đó phối hợp với lực lượng Công an và các cơ quan phối hợp khác xây dựng kế hoạch cưỡng chế phù hợp, đảm bảo tuyệt đối an toàn về tính mạng, sức khỏe, tài sản của người phải THA và lực lượng trực tiếp tham gia cưỡng chế KBTS. Do vậy, xác minh chính xác, đầy đủ, chi tiết những yếu tố liên quan nói trên sẽ giúp CHV có được sự chủ động cao nhất, đây chính là điều kiện cần thiết để việc cưỡng chế KBTS của người phải THA thành công.
Thứ hai, trước khi áp dụng biện pháp cưỡng chế KBTS của người phải THA, thì nhất thiết cơ quan THADS phải họp bàn với chính quyền địa phương nơi người phải THA cư trú hoặc có tài sản, mục đích họp bàn với chính quyền địa phương để thông báo cho chính quyền địa phương biết được thông tin về nội dung người phải THA có trách nhiệm THADS và cũng qua cuộc họp này, cơ quan THA nắm bắt được nhân thân, hoàn cảnh và ý thức chấp hành pháp luật của người phải THA và gia đình của người phải THA; chính quyền địa phương có đồng tình, thống nhất với việc cơ quan THA áp dụng biện pháp cưỡng chế KBTS của người phải THA không. Cũng qua nội dung cuộc họp này các Hội đoàn thể của địa phương họ sẽ phân tích, động viên, thuyết phục và tác động đến tư tưởng của người phải THA, giúp cho họ hiểu rõ hơn về pháp luật nói chung và pháp luật THADS nói riêng, không còn tư tưởng nghĩ rằng cơ quan THADS ép buộc họ, mà họ nhận thức được nếu như họ không tự nguyện THA theo nội dung bản án, quyết định của TA, thì bị áp dụng biện pháp Cưỡng chế KBTS và nếu như có hành động chống đối việc cưỡng chế, thì tùy theo mức độ mà bị xử lý theo quy định của pháp luật, như: bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi, vi phạm cụ thể. Từ đó, người phải THA sẽ tự nguyện THA trả nợ cho bên đươc THA hoặc là họ sẽ phối hợp với cơ quan THADS trong suốt quá trình KBTS và xử lý tài sản đã kê biên theo quy định của pháp luật.
Thứ ba, nếu qua quá trình xác minh điều kiện THA của người phải THA và qua các cuộc họp ở địa phương, cơ quan THADS xác định vụ việc có khó khăn, phức tạp, vì người phải THA không hợp tác, chống đối quyết liệt, mặc dù đã được CHV và các Hội đoàn thể ở địa phương kiên trì động viên, thuyết phục nhiều lần nhưng không có kết quả hoặc là những vụ việc dự kiến cưỡng chế KBTS mà diện tích nhà đất có sự chênh lệch so với giấy chứng nhận mà cơ quan có thẩm quyền đã cấp cho người phải THA, thì cơ quan THADS phải báo cáo và xin ý kiến của Ban chỉ đạo công tác THADS ở địa phương, để Ban chỉ đạo sẽ tổ chức cuộc họp gồm các ban ngành có liên quan bàn bạc thống nhất cho chủ trương xử lý.
Thứ tư, để hoạt động KBTS trong THADS đạt hiệu quả cao, thì cơ quan THADS cần có sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức có liên quan, nhất là lực lượng Công an, vì theo quy định tại Thông tư liên tịch số 03/2012/TTLT-BTP-BCA ngày 30/3/2012 của Bộ Công an – Bộ Tư pháp và theo Thông tư số 10/2025/TT-BCA ngày 25/02/2025 của Bộ Công an, thì công tác bảo vệ cưỡng chế THADS là trách nhiệm của lực lượng Công an nhân dân, trong đó lực lượng Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp thuộc Công an các địa phương là nòng cốt nhằm bảo vệ trật tự, an toàn cho việc cưỡng chế THADS đối với những vụ việc phức tạp, đương sự chống đối quyết liệt, việc cưỡng chế KBTS sẽ ảnh hưởng nhất định đến tình hình án ninh chính trị tại địa phương. Vì vậy trong công tác cưỡng chế THADS nói chung, công tác cưỡng chế KBTS nói riêng, mối quan hệ phối hợp này càng trở nên quan trọng và khăng khít là điều kiện tiên quyết để cuộc cưỡng chế đạt hiệu quả cao.
Thiết nghĩ, nếu như trước khi thực hiện việc cưỡng chế trong THADS nói chung và KBTS của người phải THA nói riêng, thì người có thẩm quyền trực tiếp thực hiện việc cưỡng chế trong THADS cần phải áp dụng một số kinh nghiệm nói trên mới đạt hiệu quả cao trong hoạt động này./.
(ThS. Nguyễn Trọng Tài – Chi cục Thi hành án dân sự TP. Quy Nhơn)