Trong lĩnh vực thi hành án dân sự (THADS), qua 13 năm thi hành Luật XLVPHC đã đạt được những kết quả tích cực, việc tổ chức thực hiện xử phạt vi phạm hành chính đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động THADS, phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về THADS.
Theo báo cáo của các cơ quan THADS các tỉnh, thành phố trên cả nước trong hoạt động THADS, tình hình vi phạm hành chính diễn ra thường xuyên, chủ yếu là các hành vi vi phạm sau:
Hành vi vi phạm của cá nhân, tổ chức là người phải thi hành án: Đã nhận giấy báo, giấy triệu tập lần thứ hai nhưng không có mặt để thực hiện việc thi hành án mà không có lý do chính đáng; cố tình không thực hiện quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời của Tòa án hoặc bản án, quyết định phải thi hành ngay; không thực hiện công việc phải làm hoặc không chấm dứt thực hiện công việc không được làm theo bản án, quyết định; có điều kiện thi hành án nhưng cố tình trì hoãn việc thực hiện nghĩa vụ thi hành án; tẩu tán hoặc làm hư hỏng tài sản để không thực hiện nghĩa vụ thi hành án hoặc để trốn tránh việc kê biên tài sản; không thực hiện yêu cầu của Chấp hành viên về việc cung cấp thông tin, giao giấy tờ liên quan đến tài sản bị xử lý để thi hành án mà không có lý do chính đáng; chống đối, cản trở hay xúi giục người khác chống đối, cản trở; có lời nói, hành động lăng mạ, xúc phạm người thi hành công vụ trong thi hành án; gây rối trật tự nơi thi hành án hoặc có hành vi vi phạm khác gây trở ngại cho hoạt động THADS nhưng chưa tới mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự…
Hành vi vi phạm của các cá nhân, tổ chức có liên quan: không chấp hành quyết định của người có thẩm quyền thi hành án về việc trừ vào thu nhập; không chấp hành quyết định của người có thẩm quyền thi hành án về việc tạm giữ tài sản, giấy tờ liên quan đến việc thi hành án; không chấp hành quyết định của người có thẩm quyền thi hành án về việc tạm dừng đăng ký, chuyển quyền sở hữu, sử dụng, thay đổi hiện trạng tài sản; không chấp hành quyết định của người có thẩm quyền thi hành án về việc giao, trả tài sản, giấy tờ thi hành án; không cung cấp thông tin mà không có lý do chính đáng hoặc cung cấp không đúng, không đầy đủ thông tin về tài khoản, thu nhập của người phải thi hành án.
Từ ngày 01/7/2013 đến ngày 30/9/2025, các cơ quan THADS đã XPVPHC 795 vụ việc, ban hành 852 quyết định xử phạt đối với 1167 đối tượng, trong đó: 07 tổ chức, 1160 cá nhân. Số vụ chuyển truy cứu trách nhiệm hình sự: 03 vụ. Địa phương áp dụng biện pháp XPVPHC nhiều nhất là: THADS thành phố Hồ Chí Minh ban hành 85 quyết định xử phạt với 78 vụ việc áp dụng đối với 105 đối tượng. Có 03 tỉnh không áp dụng biện pháp XPVPHC (Đồng Tháp, Huế, Lai Châu).
Như đã thông tin ở trên, mặc dù các hành vi vi phạm hành chính trong hoạt động THADS theo quy định khá nhiều. Tuy nhiên, Chấp hành viên, Thủ trưởng cơ quan THADS trong quá trình tổ chức thi hành án chủ yếu xử phạt đối với một số hành vi: có điều kiện thi hành án nhưng cố tình trì hoãn việc thực hiện nghĩa vụ thi hành án; không thực hiện công việc phải làm hoặc không chấm dứt thực hiện công việc không được làm theo bản án, quyết định; có lời nói, hành động lăng mạ, xúc phạm người thi hành công vụ trong thi hành án; gây rối trật tự nơi thi hành án hoặc có hành vi vi phạm khác gây trở ngại cho hoạt động THADS nhưng chưa tới mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự …Nhiều vụ việc đương sự có hành vi cản trở quá trình thi hành án của cơ quan THADS song mức độ còn nhẹ, tính chất chưa nghiêm trọng, cơ quan thi hành án áp dụng biện pháp nhắc nhở là chủ yếu.
Mặt khác, việc ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính XPVPHC trong lĩnh vực THADS còn hạn chế có nguyên nhân do người vi phạm là người phải thi hành án hầu hết đều chưa thi hành các khoản phải thi hành, do đó rất khó thu được tiền xử phạt hành chính nếu tiếp tục ban hành quyết định XPVPHC, trừ một số vụ việc mà theo quy định của pháp luật việc XPVPHC là điều kiện bắt buộc trong quá trình tổ chức thi hành bản án, quyết định của Tòa án.
Về tình hình thi hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính: Từ ngày 01/7/2013 đến ngày 30/9/2025, đã tổ chức thi hành xong 256 quyết định, tổng số tiền phạt thu được 1.297.123.773 đồng. Số quyết định hoãn, miễn giảm là 02 quyết định, số chưa thi hành xong và không thi hành do hết thời hiệu thi hành quyết định XPVPHC là 469 quyết định.
Việc thi hành các quyết định XPVPHC đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần củng cố hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Tuy nhiên, số lượng quyết định xử phạt ban hành ra là 852 quyết định nhưng số quyết định thi hành xong chưa cao, vẫn còn tồn đọng nhiều quyết định chưa được thi hành. Nguyên nhân chính là do đối tượng vi phạm cố tình không chấp hành, bỏ trốn hoặc không có khả năng tài chính để nộp phạt.
Mặt khác, hành vi bị XLVPHC trong THADS thường là của những người phải thi hành án, những người có tâm lý chống đối việc thi hành nghĩa vụ, không tự nguyện thi hành án. Do đó, tính khả thi của việc XPVPHC trong THADS không cao, việc thi hành quyết định XPVPHC hầu hết chỉ thi hành được sau khi đã thu được tiền thi hành án.
Về tình hình cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính: Trong hoạt động THADS, người thi hành công vụ chủ yếu vận động, thuyết phục đương sự thực hiện nghĩa vụ và chấp hành quyết định XPVPHC, rất hạn chế cưỡng chế thực hiện quyết định XPVPHC. Trong thời gian từ ngày 01/7/2023 đến ngày 30/9/2025, các cơ quan THADS ban hành 02 quyết định cưỡng chế thi hành quyết định XPVPHC và đã được thi hành xong.
Có thể thấy rằng, việc thi hành pháp luật về XLVPHC trong hoạt động THADS đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, qua thực tiễn áp dụng pháp luật về XLVPHC, các cơ quan THADS đã gặp phải một số khó khăn, vướng mắc làm cho quá trình áp dụng pháp luật còn nhiều hạn chế, cụ thể là:
Một là, cơ quan THADS gặp khó khăn, vướng mắc xuất phát từ các quy định pháp luật bao gồm:
Các vướng mắc xuất phát từ các quy định của Luật XLVPHC:
- Thời hạn ra quyết định XPVPHC:
Theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 66 Luật XLVPHC thì vụ việc thuộc trường hợp phải chuyển hồ sơ đến người có thẩm quyền xử phạt thì thời hạn ra quyết định xử phạt là 10 ngày làm việc, kể từ ngày lập biên bản vi phạm hành chính. Trong quá trình áp dụng quy định này, nhiều cơ quan THADS địa phương không đáp ứng yêu cầu về thời hạn, do cơ quan THADS được tổ chức theo hệ thống dọc, ở cấp huyện có Chi cục THADS, cấp tỉnh có Cục THADS, nhiều Chi cục THADS có trụ sở cách xa Cục THADS. Hiện tại, hệ thống THADS được tổ chức 01 cấp, thẩm quyền XPVPHC chỉ thuộc về Trưởng THADS nếu chuyển hồ sơ từ Phòng THADS khu vực đến THADS tỉnh thời gian phải mất 3-4 ngày, trong khi đó các vụ việc phải ra quyết định XPVPHC thường là những vụ việc phức tạp, đương sự cố tình chống đối không thi hành án, nhiều đơn thư khiếu nại, tố cáo…. nên cần nhiều thời gian hơn nữa để thiết lập hồ sơ và thẩm định ban hành quyết định.
- Thời hiệu thi hành quyết định XPVPHC (Điều 74)
Theo quy định tại Điều 74 Luật XLVPHC thì thời hiệu thi hành quyết định XPVPHC là 01 năm kể từ ngày ra quyết định; trong trường hợp cá nhân, tổ chức bị xử phạt cố tình trốn tránh, trì hoãn thì thời hiệu nói trên được tính kể từ thời điểm chấm dứt hành vi trốn tránh, trì hoãn.
Tuy nhiên, chưa có quy định hướng dẫn cụ thể xác định khi nào được coi là cá nhân, tổ chức bị xử phạt cố tình trốn tránh, trì hoãn; điều này gây khó khăn cho việc xác định thời hiệu thi hành quyết định XPVPHC.
Các vướng mắc xuất phát từ các quy định tại các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính:
- Quy định về mức phạt tại Điều 64 Nghị định 82/2020/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 117/2024/NĐ-CP): Theo đó, mức phạt thấp nhất tại Điều 64 Nghị định 82/2020/NĐ-CP là từ 500.000 đồng - 1.000.000 đồng. Tuy nhiên, tại Điều 49 Luật xử lý vi phạm hành chính hiện hành quy định Chấp hành viên được phạt tiền đến 500.000 đồng. Do đó, quy định mức xử phạt tại Điều 64 Nghị định 82/2020/NĐ-CP chưa phù hợp với quy định tại Điều 49 của Luật xử lý vi phạm hành chính. Vì vậy, mặc dù có quy định Chấp hành viên được phạt tiền đến 500.000 đồng nhưng trên thực tế hầu hết không thực hiện được.
- Quy định về thẩm quyền xử phạt tại Điều 16 Nghị định số 189/2025/NĐ-CP ngày 01/7/2025 quy định chi tiết Luật XLVPHC về thẩm quyền XPVPHC thì Chấp hành viên không có thẩm quyền XPVPHC mà chỉ có Trưởng THADS cấp có quyền xử phạt. Như vậy, công tác xử phạt sẽ tập trung về THADS tỉnh, thành phố trên thực tế có thể sẽ phát sinh một số khó khăn liên quan đến thời hạn, thời hiệu XPVPHC.
Hai là, khó khăn, vướng mắc trong việc tổ chức thực hiện Luật Xử lý vi phạm hành chính và các văn bản quy định chi tiết thi hành
Các khó khăn về các điều kiện bảo đảm thi hành Luật, cụ thể:
Về kinh phí, cơ sở vật chất, kỹ thuật: Tại các cơ quan THADS Chấp hành viên, Thủ trưởng cơ quan THADS là người có thẩm quyền ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính. Do vậy, về cơ bản cơ sở vật chất đảm bảo cho việc tổ chức thực hiện Luật XLVPHC, sử dụng nguồn lực hiện có của cơ quan THADS. Tuy nhiên, nguồn kinh phí phục vụ cho công tác XPVPHC còn nhiều hạn chế, không có nguồn kinh phí riêng, các cơ quan THADS phải sử dụng nguồn kinh phí chi thường xuyên để đảm bảo cho công tác XLVPHC.
Về tổ chức bộ máy, nhân sự: Tổ chức bộ máy, biên chế của các cơ quan THADS cơ bản chưa đáp ứng đủ nhu cầu theo vị trí việc làm nên việc thực hiện công tác XLVPHC trong lĩnh vực THADS đều kiêm nhiệm. Trình độ hiểu biết pháp luật về XLVPHC vẫn còn những hạn chế nhất định.
Về công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ: chưa được thực hiện chuyên sâu, chủ yếu lồng ghép vào các chương trình tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, bồi dưỡng, tập huấn chung của Cục quản lý THADS và cơ quan THADS địa phương.
Việc phối hợp giữa các ngành, cơ quan chức năng trong xử lý vi phạm hành chính: chưa được quan tâm, chưa xây dựng cơ chế phối hợp giữa cơ quan THADS với các cơ quan hữu quan trong triển khai việc áp dụng các biện pháp XLVPHC dẫn đến khó khăn trong việc theo dõi, giám sát việc tuân thủ pháp luật XLVPHC của các chủ thể có thẩm quyền xử phạt.
Về việc báo cáo, thống kê: Công tác báo cáo, thống kê liên quan đến công tác XLVPHC của một số cơ quan THADS địa phương còn chậm, nội dung báo cáo sơ sài, chất lượng chưa đảm bảo, chưa đầy đủ nội dung theo yêu cầu, do đó làm ảnh hưởng đến việc tổng hợp báo cáo, đánh giá kết quả thực hiện tình hình XLVPHC trong toàn hệ thống.
Về công tác kiểm tra, thanh tra: Do việc XPVPHC trong công tác THADS không nhiều, có nhiều địa phương không có quyết định XPVPHC. Do đó, hoạt động kiểm tra công tác thi hành pháp luật về XLVPHC trong lĩnh vực THADS chủ yếu kết hợp chung trong các cuộc kiểm tra toàn diện công tác THADS, nên vẫn còn hành vi vi phạm hành chính trong hoạt động THADS chậm được phát hiện, xử lý kịp thời hoặc không được xử lý mặc dù hành vi vi phạm hành chính xảy ra tương đối nhiều và phổ biến, lặp đi lặp lại nhiều lần.
Để nâng cao hiệu quả công tác thi hành pháp luật về XLVPHC trong lĩnh vực THADS, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó tập trung thực hiện các giải pháp sau:
Thứ nhất, đề nghị cơ quan có thẩm quyền tiếp tục nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về XLVPHC nói chung; tăng thẩm quyền mức xử phạt đối với người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong các cơ quan THADS cho phù hợp với tình hình thực tế đảm bảo được tính nghiêm minh của pháp luật và đủ sức răn đe đối với các hành vi vi phạm hành chính trong hoạt động THADS; quy định rõ hơn về lập biên bản hành chính, quy định cụ thể về các trường hợp cố tình trốn tránh, trì hoãn trong việc thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, tăng thời hạn ra quyết định XPVPHC.
Thứ hai, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về XLVPHC để nâng cao nhận thức của các cơ quan THADS đối với việc xử phạt vi phạm pháp luật trong công tác THADS.
Thứ ba, tăng cường tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu kỹ năng nghiệp vụ, hướng dẫn quy trình thực hiện, trình tự, thủ tục XLVPHC cho cán bộ, công chức các cơ quan THADS địa phương.
Thứ tư, thực hiện tốt công tác kiểm tra việc XPVPHC trong lĩnh vực THADS, đảm bảo nguyên tắc mọi hành vi vi phạm hành chính được phát hiện và xử lý kịp thời. Tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động XPVPHC trong lĩnh vực THADS.
Thứ năm, đề nghị cơ quan có thẩm quyền quan tâm, hỗ trợ, cấp kinh phí hàng năm để phục vụ cho công tác XLVPHC.
Theo Cổng TTĐT Cục Quản lý THADS - Bộ Tư pháp