Năm 2021 đánh dấu chặng đường lịch sử 75 năm hình thành và phát triển của Thi hành án dân sự. Đây là dịp quan trọng để các thế hệ cán bộ, công chức và người làm công tác thi hành án dân sự trên phạm vi cả nước nói chung và thủ đô Hà Nội tổ chức ôn lại truyền thống vẻ vang của 75 năm hình thành và phát triển gắn liền với sự nghiệp đấu tranh, xây dựng và bảo vệ tổ quốc của tòan dân tộc; động viên khích lệ cán bộ, công chức nêu cao tinh thần trách nhiệm trong công việc, tiếp thu, kế thừa và phát huy truyền thống, đề ra những phương hướng, giải pháp mới, sáng tạo, hiệu quả nhằm xây dựng Thi hành án dân sự đáp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp và xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Sau đây là những dấu mốc quan trọng về quá trình hình thành và phát triển, những thành tựu đạt được của Thi hành án dân sự nói chung và Thi hành án dân sự thủ đô Hà Nội qua các giai đoạn:
1. Giai đoạn từ 1945 đến 1980
Sau ngày Cách mạng tháng Tám thành công, để đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của công tác xét xử và thi hành án dân sự, ngày 24/01/1946, năm tháng sau ngày khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành Sắc lệnh số 13/SL, trong đó quy định: Ban Tư pháp xã có quyền “Thi hành những mệnh lệnh của các Thẩm phán cấp trên”. Tiếp đó ngày 19/7/1946 Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa ban hành Sắc lệnh số 130/SL quy định về thể thức thi hành mệnh lệnh hoặc bản án của Tòa án. Có thể nói, đây là những văn bản quan trọng đầu tiên của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa quy định về công tác thi hành án, thẩm quyền và thể thức thi hành bản án. Tạo bước ngoặt cho công tác tổ chức, hoạt động thi hành án dân sự trong Nhà nước cách mạng mới nói chung và của thủ đô Hà Nội nói riêng. Những người làm công tác thi hành án dân sự ở thủ đô vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị liên quan đến công tác thi hành án dân sự của mình, vừa thực hiện nhiệm vụ chung của đất nước đó là kháng chiến, kiến quốc.
Năm 1950, trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đi vào giai đoạn gay go, quyết liệt nhưng trước yêu cầu của tình hình mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 85/SL ngày 22/5/1950 về “cải cách bộ máy tư pháp và luật tố tụng”, theo đó việc thi hành án dân sự trước đây do Thừa phát lại và Ban Tư pháp xã thực hiện nay được giao cho Thẩm phán huyện thực hiện dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chánh án Tòa án nhân dân. Trên cơ sở quy định chung của Đảng, Nhà nước, Thủ đô Hà Nội đã bắt tay vào việc củng cố tổ chức, cán bộ để đảm bảo cho các Thẩm phán cũng như Tòa án có thể hoàn thành nhiệm vụ về thi hành án dân sự.
Hòa bình lập lại năm 1954, miền Bắc tiến lên XHCN, tuy đất nước còn bộn bề khó khăn, thử thách nhưng Đảng, Nhà nước ta vẫn luôn quan tâm, chú trọng đến công tác tư pháp. Sự ra đời của Luật Tổ chức Tòa án năm 1960, không chỉ đánh dấu sự thay đổi về tổ chức, hoạt động của ngành Tòa án mà còn đánh dấu một bước phát triển mới của công tác thi hành án dân sự. Theo quy định của Luật này, tại các Toà án nhân dân địa phương có nhân viên chấp hành án làm nhiệm vụ thi hành những bản án và quyết định về dân sự, những khoản xử về bồi thường và tài sản trong các bản án và quyết định về hình sự, cho thấy sự phân công rành mạch trong xét xử và thi hành án. Cùng với đó các cơ quan có thẩm quyền (đặc biệt là Tòa án nhân dân tối cao) đã ban hành nhiều văn bản quan trọng quy định rõ nguyên tắc, trình tự, thủ tục thi hành án dân sự, nhờ đó đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác thi hành án dân sự, bảo đảm quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức và Nhà nước trong giai đoạn này. Trên cơ sở của các quy định nêu trên, các cơ quan Tòa án nhân dân trên địa bàn thủ đô Hà Nội đã được lãnh đạo ngành và thành phố quan tâm, củng cố kiện toàn. Đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thi hành án dân sự đã bám sát các nhiệm vụ được giao để triển khai thực hiện, góp phần quan trọng vào việc thực hiện các bản án, quyết định của Tòa án.
Bước sang năm 1960, công tác thi hành án tiếp tục có thêm bước phát triển mới, đó là trên cơ sở Hiến pháp năm 1959, Điều 24 Luật Tổ chức Toà án nhân dân năm 1960 đã quy định: “Tại các Toà án nhân dân địa phương có nhân viên chấp hành án làm nhiệm vụ thi hành những bản án và quyết định dân sự, những khoản xử về bồi thường và tài sản trong các bản án, quyết định hình sự”. Như vậy, thay bằng quy định Thẩm phán vừa thực hiện công tác xét xử, vừa kiêm nhiệm công tác thi hành án dân sự thì theo quy định mới này từ năm 1960, tại các Tòa án nhân dân đã có nhân viên chấp hành án chuyên trách thực hiện nhiệm vụ thi hành dân sự. Ngày 14 tháng 11 năm 1974, Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Quyết định thành lập Phòng chỉ đạo thi hành án. Trong thời kỳ này, Phòng chỉ đạo thi hành án là một Phòng hoạt động độc lập dưới sự chỉ đạo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, giúp Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nắm tình hình, theo dõi, kiểm tra, đôn đốc công tác thi hành án của Chấp hành viên tại Tòa án nhân dân các cấp; xây dựng các văn bản chỉ đạo chung về thi hành án.
2. Giai đoạn từ 1981 đến 1993
Ngày 18 tháng 12 năm 1980, Quốc hội thông qua bản Hiến pháp đầu tiên của thời kỳ hoà bình, trong số rất nhiều vấn đề quan trọng được Hiến pháp ghi nhận và quy định thì yêu cầu: Các bản án và quyết định của Toà án nhân dân đã có hiệu lực pháp luật phải được các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội và mọi công dân tôn trọng; những người và đơn vị hữu quan phải nghiêm túc chấp hành, đã trở thành nguyên tắc Hiến định, xuyên suốt từ đó cho đến ngày nay.
Với vai trò quan trọng của công tác thi hành án nên ngay sau khi tái lập năm 1981, Bộ Tư pháp được giao nhiệm vụ quản lý Toà án địa phương, trong đó có công tác thi hành án dân sự. Bộ trưởng Bộ Tư pháp có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với Chánh án Toà án nhân dân tối cao quản lý Toà án nhân dân địa phương về mặt tổ chức, trình Hội đồng Bộ trưởng ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các quy chế chấp hành án.
Thể chế hóa đường lối đổi mới của Đảng và Hiến pháp 1980, Hội đồng Nhà nước đã ban hành Pháp lệnh Thi hành án dân sự năm 1989, đặt cơ sở pháp lý quan trọng cho việc tăng cường, hoàn thiện tổ chức, hoạt động thi hành án dân sự. Trên cơ sở đó, quy chế Chấp hành viên đã được ban hành kèm theo Nghị định số 68/HĐBT ngày 06 tháng 3 năm 1990 của Hội đồng Bộ trưởng. Cùng với đó cơ chế quản lý đội ngũ Chấp hành viên cũng ngày càng hoàn thiện, theo đó việc bổ nhiệm, miễn nhiệm Chấp hành viên do Bộ trưởng Bộ Tư pháp quyết định theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân địa phương. Tại Hà Nội, đội ngũ Chấp hành viên được bổ nhiệm ở Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội và Tòa án nhân dân các huyện, quận trên địa bàn Thành phố. Chính điều này đã góp phần nâng cao, chất lượng hiệu quả công tác thi hành án dân sự trong giai đoạn này.
Theo quy định tại Thông tư số 08-TT ngày 06 tháng 01 năm 1982 hướng dẫn thực hiện Nghị định 143-HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng về chức năng, nhiệm vụ quyền hạn và tổ chức của các cơ quan thuộc hệ thống tư pháp, trong cơ cấu tổ chức của Sở Tư pháp có Phòng quản lý Toà án và Phòng quản lý công tác chấp hành án có nhiệm vụ tham mưu cho Sở Tư pháp quản lý về mặt tổ chức các Toà án nhân dân huyện, quận, thị xã; phối hợp chặt chẽ với Toà án nhân dân cấp tỉnh trong công tác này; Quản lý công tác tư pháp khác tại địa phương bao gồm cả công tác chấp hành án. Đối với Ban Tư pháp huyện có nhiệm vụ: Chấp hành các án dân sự và hôn nhân gia đình do Toà án huyện xét xử hoặc Toà án tỉnh ủy nhiệm. Đối với Ban Tư pháp xã có nhiệm vụ: Tham gia đôn đốc việc thi hành các bản án dân sự và hôn nhân gia đình thuộc phạm vi xã do Toà án huyện và Ban Tư pháp huyện chuyển về.
Ngày 18 tháng 7 năm 1982, Bộ Tư pháp và Toà án nhân dân Tối cao đã ký Thông tư liên ngành số 472 về công tác quản lý thi hành án trong thời kỳ trước mắt, trong đó quy định:
- Tại các Toà án nhân dân cấp tỉnh có Phòng thi hành án nằm trong cơ cấu bộ máy và biên chế của Toà án để giúp Chánh án chỉ đạo công tác thi hành án.
- Tại các Toà án cấp huyện có Chấp hành viên hoặc cán bộ làm công tác thi hành án dưới sự chỉ đạo của Chánh án.
Ngày 28 tháng 8 năm 1989, Pháp lệnh Thi hành án dân sự - một hình thức văn bản pháp lý có hiệu lực cao nhất, lần đầu tiên đã được ban hành, đặt cơ sở pháp lý cho việc tăng cường, hoàn thiện tổ chức và hoạt động thi hành án dân sự. Trên cơ sở đó, quy chế Chấp hành viên đã được ban hành kèm theo Nghị định số 68/HĐBT ngày 06 tháng 3 năm 1990 của Hội đồng Bộ trưởng. Theo quy định của Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1989 và Quy chế chấp hành viên thì chỉ có chấp hành viên là người được nhà nước giao trách nhiệm thi hành các bản án, quyết định của Tòa án (trước đây việc thi hành án ngoài Chấp hành viên còn có thể do cán bộ thi hành án thực hiện). Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định số lượng biên chế Chấp hành viên, cán bộ thi hành án cho từng Tòa án địa phương. Việc bổ nhiệm, miễn nhiệm Chấp hành viên do Bộ trưởng Bộ Tư pháp quyết định theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân địa phương. Chấp hành viên được bổ nhiệm ở các Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân cấp huyện.
Với việc ban hành Pháp lệnh Thi hành án dân sự năm 1989, cơ chế thi hành án đã có bước thay đổi căn bản. Theo Pháp lệnh này, cơ chế kết hợp quyền tự định đoạt của đương sự với sự chủ động của Cơ quan thi hành án và Chấp hành viên đã tạo ra sự phát triển mới trong công tác thi hành án dân sự. Quyền tự định đoạt của đương sự, một trong những nguyên tắc đặc trưng của tố tụng dân sự, trước đây mới chỉ được áp dụng trong giai đoạn xét xử, thì nay đã được vận dụng trong giai đoạn thi hành án dân sự. Thi hành án dân sự là một giai đoạn độc lập tiếp theo giai đoạn xét xử, trong giai đoạn này người được thi hành vẫn có quyền tự định đoạt quyền lợi của mình, có quyền yêu cầu người phải thi hành án thi hành những phán quyết của Tòa án, nhưng cũng có quyền tự hòa giải, thỏa thuận với người phải thi hành án về phương thức thi hành, thậm chí không yêu cầu người phải thi hành án thi hành một phần hoặc toàn bộ bản án, quyết định của Tòa án. Quyền tự định đoạt của đương sự đã trở thành một nguyên tắc quan trọng trong công tác thi hành án dân sự. Tuy nhiên, Pháp lệnh năm 1989 vẫn có những quy định về quyền chủ động thi hành của cơ quan thi hành án trong những trường hợp nhất định nhằm bảo vệ kịp thời lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể và công dân.
Cùng với sự đổi mới của cơ chế thi hành án, đội ngũ cán bộ làm công tác thi hành án cũng không ngừng được củng cố và tăng cường. Từ chỗ Thẩm phán vừa làm nhiệm vụ xét xử, vừa tổ chức thực hiện nhiệm vụ thi hành án, đội ngũ cán bộ thi hành án đã được chuyên môn hóa, có chức danh, tiêu chuẩn riêng và chịu trách nhiệm trước Nhà nước về việc thực hiện các phán quyết của Tòa án.
3. Giai đoạn từ năm 1993 đến nay
Ngày 15 tháng 4 năm 1992, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua bản Hiến pháp đầu tiên của thời kỳ đổi mới. Nhằm từng bước thống nhất quản lý công tác hành chính - tư pháp vào Chính phủ, tạo điều kiện để Toà án tập trung thực hiện nhiệm vụ xét xử, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới, tại kỳ họp thứ nhất ngày 6/10/1992, Quốc hội Khóa IX đã ban hành Nghị quyết về việc bàn giao công tác thi hành án dân sự từ Toà án nhân dân các cấp sang các cơ quan thuộc Chính phủ. Trên cơ sở Hiến pháp năm 1992, ngày 21/4/1993, Uỷ ban thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh Thi hành án dân sự, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cải cách hành chính và cải cách tư pháp ở nước ta.
Trên cơ sở Pháp lệnh Thi hành án dân sự năm 1993 và Nghị định số 30/CP ngày 02/6/1993 của Chính phủ, Hệ thống tổ chức thi hành án dân sự được hình thành ở cấp huyện, cấp tỉnh, Bộ Tư pháp và Bộ Quốc phòng. Theo đó, các cơ quan quản lý thi hành án dân sự được tổ chức gồm có: Cục Quản lý thi hành án dân sự thuộc Bộ Tư pháp. Ở thủ đô Hà Nội thành lập Phòng Thi hành án thuộc Sở Tư pháp thành phố Hà Nội, Đội Thi hành án thuộc Phòng Tư pháp quận, huyện.
Thời kỳ này, công tác thi hành án dân sự ngày càng trở nên nặng nề hơn. Các cơ quan thi hành án dân sự được bổ sung thêm nhiều nhiệm vụ quan trọng như tổ chức thi hành các bản án, quyết định về kinh tế, lao động, quyết định tuyên bố phá sản doanh nghiệp; quyết định về tài sản trong bản án, quyết định hành chính; bản án, quyết định của toà án nước ngoài, quyết định của trọng tài nước ngoài đã được Toà án Việt Nam công nhận và cho thi hành; giá trị tiền, tài sản phải thi hành ngày càng lớn, tính chất ngày càng phức tạp. Đứng trước những khó khăn, thử thách mới, một lần nữa đòi hỏi sự nỗ lực vượt bậc của đội cán bộ công chức làm công tác thi hành án dân sự ở Thủ đô. Bộ Tư pháp, Cục Thi hành án dân sự Bộ Tư pháp và Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Mặt trận Tổ quốc của Thành phố đã dành sự quan tâm đặc biệt đối với công tác thi hành án dân sự trên địa bàn. Trong điều kiện khó khăn chung của đất nước, Lãnh đạo Bộ Tư pháp và Lãnh đạo Thành phố Hà Nội vẫn tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan Thi hành án dân sự cả về kinh phí, phương tiện, cơ sở vật chất trang thiết bị và biên chế nhằm bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao. Lãnh đạo Bộ Tư pháp, Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội thường xuyên theo dõi, cho ý kiến chỉ đạo về công tác tư pháp, trong đó có công tác thi hành án dân sự. Tại các kỳ họp, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội đều nghe và cho ý kiến đối với báo cáo về công tác thi hành án dân sự. Nhờ đó, công tác thi hành án dân sự trong giai đoạn này đã đạt được kết quả quan trọng.
Mặc dù công tác thi hành án dân sự giai đoạn 1993 - 2003 đã thu được những kết quả nhất định, song công tác thi hành án đứng trước những khó khăn, thử thách rất lớn và còn nhiều tồn tại cần được giải quyết kịp thời. Kết quả hoạt động thi hành án dân sự nói riêng và công tác thi hành án nói chung giai đoạn này chưa thực sự đáp ứng được mong đợi của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Tình trạng án “tồn đọng” kéo dài, số lượng ngày càng tăng, chưa có biện pháp giải quyết hiệu quả. Trước tình hình đó, ngày 14/01/2004, Uỷ ban thường vụ Quốc hội thông qua Pháp lệnh Thi hành án dân sự năm 2004 với nhiều đổi mới quan trọng về trình tự thủ tục, hoạt động thi hành án dân sự, trong đó có cả đổi mới về tổ chức, cán bộ các cơ quan thi hành án dân sự. Trên cơ sở của Pháp lệnh này, ngày 11 tháng 4 năm 2005, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 50/2005/NĐ-CP. Theo quy định của Nghị định này, Hệ thống tổ chức thi hành án dân sự đã có những thay đổi căn bản về tên gọi và vị thế. Cục Thi hành án dân sự trực thuộc Bộ Tư pháp được giao thêm nhiều nhiệm vụ quan trọng. Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp tiếp tục thực hiện nhiệm vụ giúp Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện quản lý nhà nước về công tác thi hành án dân sự trên địa bàn. Giám đốc Sở Tư pháp thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn quản lý đối với cơ quan thi hành án ở địa phương theo ủy quyền của Bộ trưởng Bộ Tư pháp.
Cơ quan Thi hành án dân sự ở thành phố Hà Nội từ chỗ là Phòng Thi hành án thuộc Sở Tư pháp thành phố, Đội Thi hành án thuộc Phòng Tư pháp trở thành hệ thống cơ quan tương đối độc lập. Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội, Thi hành án dân sự cấp huyện là cơ quan chịu sự quản lý, chỉ đạo của Bộ Tư pháp về tổ chức, cán bộ, công chức, kinh phí, nghiệp vụ và chịu sự quản lý, chỉ đạo của Ủy ban nhân dân cùng cấp về mặt nhà nước theo quy định của pháp luật. Đội ngũ cán bộ thi hành án dân sự tiếp tục được củng cố, kiện toàn cả về số lượng và chất lượng; cơ sở vật chất, trụ sở làm việc, kinh phí hoạt động của các cơ quan Thi hành án được tăng cường. Nhờ đó, công tác thi hành án dân sự ngày càng có sự chuyển biến tích cực, kết quả thi hành án về việc và tiền năm sau cao hơn năm trước.
Đến năm 2008, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, Nghị quyết số 15/2008/NQ - QH ngày 29/5/2008 của Quốc hội khoá XII, tháng 8/2008 về việc hợp nhất thành phố Hà Nội với tỉnh Hà Tây và huyện Mê Linh, tỉnh Vĩnh Phúc cùng 04 xã của huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình, theo đó cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Hà Tây trước đây được hợp nhất thành Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội. Trên cơ sở đó, các cơ quan thi hành án dân sự thành phố Hà Nội gồm có Thi hành án dân sự thành phố và 29 đơn vị Thi hành án dân sự cấp huyện với số lượng cán bộ, công chức là 439 cán bộ với 182 Chấp hành viên. Những ngày đầu hợp nhất đầy khó khăn và gian khổ, cơ sở vật chất còn thiếu thốn, Thi hành án dân sự Thành phố Hà Nội được tiếp nhận trụ sở làm việc của Sở Tư pháp tỉnh Hà Tây, diện tích chật chội, chưa đáp ứng được số lượng cán bộ, công chức. Nhưng với tinh thần trách nhiệm, nỗ lực hết mình, Thi hành án dân sự Thành phố và 29 đơn vị cấp huyện đã vào một guồng máy chung, thống nhất, chung sức, đồng lòng hoàn thành tốt Kế hoạch nhiệm vụ công tác.
Mặc dù công tác thi hành án dân sự giai đoạn 2004 - 2008 đã thu được những kết quả quan trọng. Tuy nhiên, so với đòi hỏi của thực tiễn và yêu cầu của Nghị quyết số 49-NQ/TW về cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa thì công tác thi hành án dân sự ở nước ta nói chung và công tác thi hành án dân sự trên địa bàn thành phố Hà Nội nói riêng vẫn còn nhiều hạn chế, chưa ngang tầm và chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ được giao. Trước tình hình đó, ngày 14/11/2008, Quốc hội khoá XII đã thông qua Luật Thi hành án dân sự năm 2008.
Căn cứ quy định của Luật Thi hành án dân sự và Nghị định số: 74/2009/NĐ-CP ngày 09/9/2009 của Chính phủ, hệ thống tổ chức thi hành án dân sự đã được tổ chức và quản lý tập trung, thống nhất theo Ngành thi hành án dân sự với mô hình: Tổng cục Thi hành án dân sự trực thuộc Bộ Tư pháp, Cục Thi hành án dân sự cấp tỉnh trực thuộc Tổng cục Thi hành án dân sự, Chi cục Thi hành án dân sự cấp huyện trực thuộc Cục Thi hành án dân sự cấp tỉnh. Việc tổ chức hệ thống thi hành án dân sự theo ngành dọc đã tăng cường vị thế cơ quan thi hành án dân sự, tương xứng với chức năng, nhiệm vụ được giao, đồng thời tạo điều kiện cho việc quản lý, chỉ đạo chuyên ngành, thống nhất từ trung ương đến cấp huyện, nhưng không xa rời sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương với công tác thi hành án dân sự. Đã đảm bảo cơ chế vận hành có hiệu quả, thông suốt, gắn chặt với sự lãnh đạo, chỉ đạo của Thành ủy, UBND thành phố, các quận ủy, huyện ủy và UBND các quận, huyện và sự phối hợp công tác có hiệu quả của các Sở, ban, ngành trên địa bàn, nhất là Viện Kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân, cơ quan Công an và các cơ quan chuyên môn thuộc UBND các cấp.
Ngày 06/11/2009, Bộ Tư pháp phối hợp với UBND Thành phố Hà Nội đã tổ chức Lễ công bố Quyết định thành lập Cục Thi hành án dân sự thành phố và 29 Chi cục Thi hành án dân sự; đồng thời công bố Quyết định bổ nhiệm các chức danh lãnh đạo của Cục và 29 Chi cục Thi hành án dân sự quận, huyện, thị xã trên địa bàn Thành phố Hà Nội, sớm nhất trong toàn quốc, tạo điều kiện để các cơ quan Thi hành án dân sự sớm ổn định và đi vào hoạt động bình thường. Đảng bộ Cục Thi hành án dân sự Thành phố cũng được thành lập với 05 Chi bộ trực thuộc. Các Chi cục Thi hành án dân sự được thành lập Chi bộ trực thuộc cấp ủy địa phương. Ngày 21/2/2014, Bộ Tư pháp có Quyết định về việc thành lập Chi cục Thi hành án dân sự quận Nam Từ Liêm, quận Bắc Từ Liêm,Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội có 30 Chi cục Thi hành án dân sự các quận, huyện, thị xã.
So với các giai đoạn trước đó, có thể thấy công tác Thi hành án dân sự cả nước nói riêng và trên địa bàn thành phố Hà Nội nói chung nhận được sự quan tâm sâu sắc của Ban cán sự Đảng, lãnh đạo Bộ Tư pháp, lãnh đạo Tổng cục Thi hành án dân sự và các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương; các quy định của Luật Thi hành án dân sự, Luật Thi hành án dân sự được sửa đổi bổ sung năm 2014 đã bước đầu phát huy tác dụng, thể chế Thi hành án dân sự dần được bổ sung và hoàn thiện, vị thế cơ quan thi hành án trong hệ thống cơ quan Nhà nước được nâng lên rõ rệt.
Chức danh Chấp hành viên được bổ nhiệm không thời hạn trên cơ sở kết quả thi tuyển vào các ngạch Chấp hành viên sơ cấp, trung cấp, cao cấp đã góp phần khẳng định vị thế của Chấp hành viên và giảm bớt thủ tục hành chính do tuyển chọn, bổ nhiệm theo nhiệm kỳ 5 năm mà trước đây đã thực hiện. Một số chức danh được bổ nhiệm phù hợp với tính chất đặc thù của hoạt động thi hành án dân sự như: Thẩm tra viên, Thư ký thi hành án dân sự. Kinh phí hoạt động, trụ sở làm việc, công cụ hỗ trợ thi hành án, ứng dụng công nghệ thông tin và phương tiện, trang thiết bị cần thiết khác cho cơ quan thi hành án dân sự được đảm bảo hơn, đã tăng cường tính độc lập, tính ổn định, sức mạnh và trách nhiệm của cơ quan thi hành án dân sự, quyết định đến hiệu quả công tác thi hành án dân sự.
Ngày 25/11/2014, Quốc hội khóa XIII kỳ họp thứ 8 đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thi hành án dân sự. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án dân sự và các văn bản hướng dẫn thi hành được ban hành đạt mục đích nhằm tiếp tục hoàn thiện thể chế về thi hành án dân sự, tạo cơ sở pháp lý cho sự chuyển biến cơ bản, bền vững, tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác thi hành án dân sự, góp phần bảo đảm thực hiện quy định của Hiến pháp năm 2013, theo đó bản án, quyết định của Toà án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành. Với quan điểm tiếp tục thể chế hoá chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Kết luận số 92-KL/TW ngày 12/03/2014 của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, trong đó có nội dung liên quan đến quản lý công tác thi hành án dân sự theo hướng tăng cường trách nhiệm, quyền hạn của Tòa án nhân dân và Ủy ban nhân dân địa phương trong công tác thi hành án dân sự; đã được nghiên cứu rõ về lý luận, được thực tiễn kiểm nghiệm phù hợp qua đó góp phần giải quyết những vướng mắc, khó khăn, nâng cao hiệu quả công tác thi hành án dân sự nói chung và thi hành án dân sự trên đại bàn Thành phố Hà Nội nói riêng.
Từ việc quy định nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của các cơ quan, tổ chức trong thi hành án dân sự, các cơ quan, tổ chức đã chủ động thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình và thực hiện tốt hơn mối quan hệ phối hợp trong thi hành án dân sự. Nhiều đơn vị đã ban hành Quy chế phối hợp trong thi hành án dân sự. Kho bạc Nhà nước, Ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác, Bảo hiểm xã hội đã thực hiện kịp thời hơn các yêu cầu của Chấp hành viên, cơ quan thi hành án dân sự, nhất là thực hiện quyết định cưỡng chế trừ vào thu nhập của người phải thi hành án.
Nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật về thi hành án dân sự của cá nhân, tổ chức được nâng lên. Nhiều trường hợp người phải thi hành án tự nguyện thi hành nghĩa vụ thi hành án dân sự của mình, nhất là trong các đợt đặc xá. Người được thi hành án đã xác định được trách nhiệm của mình trong thi hành án, như chấp hành tốt việc xác minh điều kiện thi hành án, hạn chế tâm lý trông chờ, ỷ lại vào Nhà nước.v.v…
So với các giai đoạn trước đó, có thể thấy công tác thi hành án dân sự cả nước nói riêng và trên địa bàn thành phố Hà Nội nói chung nhận được sự quan tâm sâu sắc của Ban cán sự Đảng, lãnh đạo Bộ Tư pháp, lãnh đạo Tổng cục Thi hành án dân sự và các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương; các quy định của Luật Thi hành án dân sự, Luật Thi hành án dân sự được sửa đổi bổ sung năm 2014 đã bước đầu phát huy tác dụng, thể chế Thi hành án dân sự dần được bổ sung và hoàn thiện, vị thế cơ quan thi hành án trong hệ thống cơ quan Nhà nước được nâng lên rõ rệt.
Đối với lĩnh vực Thi hành án hành chính, đây là loại hình thi hành án có nhiều đặc thù, quan trọng, phức tạp, yêu cầu quản lý nhà nước và của thực tiễn đặt ra ngày càng lớn nhưng chưa được sự quan tâm đúng mức. Ở Hà Nội, Cục thi hành án thành phố và các Chi cục Thi hành án dân sự đã có bám sát các quy định của Luật Tố tụng Hành chính và các văn bản có liên quan để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ quản lý Thi hành án Hành chính và đôn đốc Thi hành án Hành chính theo quy định. Tuy là nhiệm vụ quan trọng, phức tạp và khá mới mẻ, nhưng với sự nỗ lực cố gắng của toàn ngành, công tác quản lý thi hành án hành chính đã bước đầu có kết quả và đi vào nền nếp. Nhờ đó kết quả Thi hành án Hành chính trên địa bàn thành phố luôn đạt tỷ lệ gần 100%.
75 năm đã trôi qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự lãnh đạo chỉ đạo của ngành Toà án trước đây và của Ban cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ Tư pháp, Thành ủy, Hội đồng nhân dân, UBND thành phố Hà Nội hiện nay; sự hỗ trợ, giúp đỡ của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, trong và ngoài nước, hệ thống Thi hành án dân sự trên địa bàn thủ đô Hà Nội đã từng bước phát triển, lớn mạnh không ngừng. Những thay đổi về tổ chức bộ máy cán bộ, những thành tựu và cả những hạn chế đã cho chúng ta những bài học quý báu cho hiện tại và tương lai. Bất cứ ở thời điểm nào, trong hoàn cảnh nào thì cán bộ, công chức và người lao động trong các cơ quan Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội vẫn đoàn kết, sáng tạo, nỗ lực phấn đấu hoàn thành xuất sắc các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao. Nhìn lại chặng đường xây dựng và phát triển của Ngành, mỗi cán bộ, công chức làm công tác Thi hành án dân sự trên địa bàn thủ đô Hà Nội đều rất tự hào về những thành tích mà mình đã đạt được.
Với những thành tích, đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng chung và cho công tác thi hành án dân sự nói riêng, nhiều tập thể, cá nhân đã được Đảng, Nhà nước ta ghi nhận, tặng nhiều phần thưởng và các danh hiệu cao quý. Chỉ tính riêng từ năm 1993 trở lại đây, Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội được tặng Cờ đơn vị dẫn đầu trong phong trào thi đua của Chính phủ (năm 2005); Huân chương lao động hạng 3 (năm 2006); Bộ Tư pháp tặng Cờ đơn vị xuất sắc trong phong trào thi đua của Bộ Tư pháp (năm 1994, 1995, 2003, 2004, 2007, 2013); UBND thành phố Hà Nội tặng Cờ đơn vị xuất sắc trong phong trào thi đua của UBND Thành phố Hà Nội (2013, 2020); Danh hiệu Tập thể Lao động xuất sắc (năm 2001, 2002, 2004, 2006, 2007, 2009, 2010, 2012, 2013, 2014, 2015, 2017, 2020); Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Tư pháp (năm 2002, 2006, 2010, 2014, 2016); Bằng khen của Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội (2014, 2015, 2017, 2020)....
Có được những thành tích nêu trên là do, các cơ quan Thi hành án dân sự đã quán triệt sâu sắc đường lối, quan điểm của Đảng, Nhà nước, gắn liền với sự quan tâm sâu sắc của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Ban Cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ Tư pháp, Tổng cục Thi hành án dân sự, Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội sự ủng hộ, phối hợp chặt chẽ, có hiệu quả của các Sở, ngành hữu quan, các cấp ủy, chính quyền ở cấp huyện, cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội, các cơ quan thi hành án dân sự ở các tỉnh, thành phố trên địa bàn của cả nước, đặc biệt là sự cống hiến đầy trách nhiệm, tâm huyết, tận tụy, không mệt mỏi của các thế hệ cán bộ, công chức và người lao động trong hệ thống THADS thủ đô Hà Nội qua các thời kỳ.
75 năm xây dựng và trưởng thành cùng với hệ thống Thi hành án dân sự cả nước, các cơ quan Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội đang dần được củng cố và phát triển vững mạnh.
Trong điều kiện số việc và tiền thụ lý mới tiếp tục tăng, năm sau cao hơn năm trước, nhất là về tiền; cơ sở vật chất còn nhiều khó khăn, tổ chức, bộ máy đang trong quá trình hoàn thiện, thể chế pháp luật về THADS còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ, song được sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Tư pháp, Tổng cục Thi hành án dân sự, lãnh đạo thành phố Hà Nội và sự phối hợp chặt chẽ của các ngành, chính quyền địa phương cùng với sự nỗ lực của cán bộ, công chức làm công tác thi hành án dân sự trên địa bàn thành phố Hà Nội đã triển khai thực hiện và hoàn thành cơ bản các chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án dân sự, hành chính theo Nghị quyết số 111/2015/QH13 của Quốc hội; Kết quả thi hành án xong về việc, về tiền năm sau cao hơn năm trước và ngày càng thực chất, bền vững; tình trạng chậm trễ ra quyết định thi hành án từng bước được chấn chỉnh, khắc phục; kết quả thu cho ngân sách Nhà nước, kết quả thi hành án đối với phần trách nhiệm dân sự của người phải thi hành án đang chấp hành án tại các trại giam, trại tạm giam, việc xét miễn giảm thi hành án... tiếp tục có tiến bộ so với các năm trước.
75 năm qua có thể khẳng định các cơ quan Thi hành án dân sự Thành phố Hà Nội được sự quan tâm lãnh đạo của Bộ Tư pháp, Tổng cục Thi hành án dân sự, Lãnh đạo Thành phố Hà Nội và sự chỉ đạo của nhiều thế hệ các đồng chí Lãnh đạo Thành phố Hà Nội, tỉnh Hà Tây đã từng bước trưởng thành, phát triển.
Đứng trước những thời cơ, vận hội và thách thức mới, các cơ quan Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội sẽ tiếp tục nỗ lực phấn đấu vượt khó khăn, thử thách, khắc phục hạn chế và tồn tại, chủ động, sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ, vận dụng đúng các quy định của pháp luật vào công tác bảo đảm chất lượng và hiệu quả cao nhất. Phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, thu hút sự tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội và các đoàn thể quần chúng tham gia vào công tác thi hành án; tăng cường phối hợp chặt chẽ của các ngành hữu quan, nhất là các cơ quan tiến hành tố tụng và chính quyền cơ sở, nhất là đối với các vụ án điểm, vụ án phức tạp. Làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, đặc biệt là Luật thi hành án dân sự và các văn bản pháp luật có liên quan; chú trọng nâng cao chất lượng công tác chỉ đạo nghiệp vụ, giải quyết kịp thời các khó khăn, vướng mắc trong công tác thi hành án dân sự của các đơn vị trực thuộc; tăng cường công kiểm tra, kịp thời phát hiện những vi phạm, tiêu cực, có biện pháp uốn nắn, xử lý nghiêm minh, kiên quyết làm trong sạch đội ngũ công chức thi hành án, đồng thời có các hình thức biểu dương, khen thưởng kịp thời, thoả đáng đối với các đơn vị, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác thi hành án; phấn đấu tổ chức thực hiện đạt và vượt chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án được giao năm 2021 và những năm tiếp theo; đáp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp và xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa Thủ đô và đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh./.
Tổng hợp: Ninh Phương