Trong bài viết “Tinh – Gọn – Mạnh – Hiệu năng – Hiệu lực – Hiệu quả” mới đây, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã thẳng thắn chỉ ra rằng, cho đến nay, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vẫn còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối; hiệu lực, hiệu quả hoạt động chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ…
Tổ chức bộ máy còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối
Trong bài viết “Tinh – Gọn – Mạnh – Hiệu năng – Hiệu lực – Hiệu quả”, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ, bộ máy trong bộ, cơ quan ngang Bộ còn nhiều tầng nấc, có cấp không rõ địa vị pháp lý; đơn vị trực thuộc có tư cách pháp nhân tăng, gia tăng tình trạng “Bộ trong Bộ”…
Bên cạnh đó, phát biểu trước phiên họp toàn thể tại hội trường Quốc hội (ngày 4/11) tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV mới đây, đại biểu Vũ Trọng Kim (Đoàn ĐBQH tỉnh Nam Định) cho biết: “Xin phản ánh chính xác 100% là có Bộ trưởng nói với tôi rằng “nếu bộ tôi giảm 30-40% biên chế chẳng hề hấn gì”. Đây là một thực trạng nhức nhối đang tồn tại hiện nay… 
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, trước khi tiến hành sắp xếp bộ máy bên trong, các bộ, ngành, cả nước có tất cả 30 tổng cục và tương đương. Đến nay, tuy đã giảm được 17 tổng cục nhưng vẫn còn còn tồn tại 13 tổng cục. Cấp tổng cục được coi là cấp trung gian giữa cấp bộ và cấp cục.
Bên cạnh đó, tuy các địa phương đã giảm được 13 Sở và tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp tỉnh; giảm 2.572 tổ chức phòng thuộc cơ quan chuyên môn UBND cấp tỉnh, cấp huyện nhưng con số này chưa đạt được như kỳ vọng.
Hiện nay, tổng biên chế cán bộ, công chức, viên chức các cơ quan Đảng, Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị- xã hội ở trung ương và các tỉnh ủy, thành ủy, đảng ủy khối trực thuộc trung ương giai đoạn 2022-2026 là 1.979.433 biên chế, trong đó: Các cơ quan, đơn vị sự nghiệp của Đảng, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương và các đảng ủy khối trực thuộc trung ương là 6.285 biên chế, gồm 3.335 cán bộ, công chức và 2.950 viên chức.
Các cơ quan, đơn vị sự nghiệp của Đảng, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương (cấp tỉnh và cấp huyện) là 64.266 biên chế, gồm 55.949 cán bộ, công chức; 6.959 viên chức và 1.358 biên chế công đoàn tạm giao.
Chính quyền địa phương (gồm UBND và HĐND) cấp tỉnh trở xuống, đơn vị sự nghiệp công lập, hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở địa phương; cán bộ, công chức cấp xã là 1.908.882 biên chế, trong đó gồm: 140.826 cán bộ, công chức và 1.562.485 viên chức.
Trong bài viết của mình, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm nêu thực tế, có nhiều bộ, ngành bộ máy tổ chức cồng kềnh, không rõ chức năng, nhiệm vụ, không phân cấp cho địa phương, dẫn tới cơ chế xin - cho làm mất thời gian của người dân và doanh nghiệp. Do đó, cần phân cấp, phân quyền, địa phương chịu trách nhiệm và những quan điểm này đã được cụ thể hóa thành chính sách, pháp luật, cần triển khai trong thực tiễn cuộc sống.
Bên cạnh đó, phát biểu tại phiên thảo luận tại Tổ 12, Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV (ngày 31/10) mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm dẫn chứng, vừa qua, tập trung giải quyết vấn đề cát, đá, sỏi mà việc này 5-6 bộ cùng tập trung nghiên cứu nhưng không biết ai chủ trì.
Trong đó, Bộ Giao thông vận tải nói sông này nếu khơi thông luồng lạch cho giao thông thì bộ có trách nhiệm và nếu doanh nghiệp nào làm khai thác lòng sông sẽ được trả tiền vì giúp khơi thông luồng lạch. Trong khi đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường lại nói không được, vì đây là kho tài nguyên, ai muốn khai thác phải trả tiền. Bộ Xây dựng lại nói, đây là nguyên vật liệu xây dựng...
"Một vấn đề thôi, bao nhiêu cuộc họp bàn lên bàn xuống, nhưng hỏi ai chịu trách nhiệm chính về cát, sỏi, lòng sông thì chả biết ai. Bộ máy cứ như thế làm sao chịu được, không thể chịu được những cái cồng kềnh" - Tổng Bí thư Tô Lâm
“Một vấn đề thôi, bao nhiêu cuộc họp bàn lên bàn xuống, nhưng hỏi ai chịu trách nhiệm chính về cát, sỏi, lòng sông thì chả biết ai. Bộ máy cứ như thế làm sao chịu được, không thể chịu được những cái cồng kềnh” - Tổng Bí thư nói và cho rằng với địa phương cũng lại Sở Giao thông vận tải, Sở Tài nguyên và Môi trường cùng quản lý…
Dẫn chứng câu chuyện này, Tổng Bí thư cho rằng, doanh nghiệp cũng khổ sở, muốn làm gì về cát, đá, sỏi hỏi đủ các ý kiến, rồi UBND tỉnh quyết định, huyện chịu trách nhiệm quản lý, mà lại vẫn tiêu cực.
“Quản lý như vậy đâu có phải hay. Cát, đá, sỏi lòng sông là khe hở, người dân có được thụ hưởng đâu. Cát cấp cho doanh nghiệp khai thác lên, giá bán, giá mua đã lằng nhằng, doanh nghiệp lời như thế, khai thác chui... rất tiêu cực. Thậm chí tội phạm cũng xen vào, từ vận chuyển, khai thác đến đổ vào các khu công nghiệp, công trình công... Như vậy, hiệu lực quản lý đến đâu? Đây là vấn đề cần xem xét” - Tổng Bí thư nêu rõ.
Bên cạnh đó, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu rà soát chi tiết, việc làm nào, hành vi nào phục vụ gì và tạo điều kiện gì cho Nhân dân, có phục vụ Nhân dân tốt hơn hay không?
Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu rà soát chi tiết, việc làm nào, hành vi nào phục vụ gì và tạo điều kiện gì cho Nhân dân, có phục vụ Nhân dân tốt hơn hay không?
“Nhiều lần tôi đã nói, rất bức xúc. Một tờ giấy khai sinh thôi nhưng 5 - 6 cơ quan tham gia và người dân mất cả tuần đến 10 ngày để làm thủ tục. Một bà mẹ sinh một đứa con, đếm ra: giấy chứng sinh của trạm y tế cấp; xong giấy chứng sinh lại sang bên Công an để lấy số định danh; có số định danh lại sang bên Tư pháp để làm giấy khai sinh; có giấy khai sinh lại quay trở về bên Công an để làm hộ khẩu; xong lại sang bên Y tế để làm bảo hiểm. Năm, sáu cơ quan làm việc ấy. Tại sao không làm ngay được ở trạm y tế đó? Khi người mẹ ở trạm y tế đó một, hai ngày là hoàn thành tất cả thủ tục. Người ta bế con về là đầy đủ giấy tờ hết rồi. Như vậy dân có sướng không? Tại sao phải đi trình bày, phải làm những chuyện nó khổ đến như thế?” – Tổng Bí thư Tô Lâm phân tích.
Nhắc lại tinh thần cần rà soát chi tiết, cụ thể để đổi mới, Tổng Bí thư cho biết, Nghị quyết Trung ương đã nêu chủ trương, đường lối, nhưng cần phải trở thành cuộc cách mạng để thấm nhuần tư tưởng này đến từng chi bộ, đảng viên; nhiệm vụ tinh giản biên chế không chỉ là của Bộ Nội vụ, các cơ quan, bộ máy quản lý nhà nước….
Chi phí vận hành hệ thống tổ chức bộ máy lớn, làm giảm nguồn lực cho đầu tư phát triển
 Trong bài viết “Tinh – Gọn – Mạnh – Hiệu năng – Hiệu lực – Hiệu quả”, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, chi phí vận hành hệ thống tổ chức bộ máy lớn, làm giảm nguồn lực cho đầu tư phát triển, bảo đảm quốc phòng, an ninh, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân.
Vì vậy, theo đồng chí Tổng Bí thư, so với những thay đổi to lớn của đất nước sau 40 năm đổi mới, sự phát triển của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và những thành tựu khoa học công nghệ; tổ chức bộ máy hệ thống chính trị nước ta tuy đã được đổi mới ở một số bộ phận, nhưng cơ bản vẫn theo mô hình được thiết kế từ hàng chục năm trước, nhiều vấn đề không còn phù hợp với điều kiện mới là trái với quy luật phát triển…
Phát biểu trong phiên thảo luận tại Tổ 12, Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV (ngày 31/10/2024) mới đây, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, khoảng 70% ngân sách dùng để chi trả lương, chi thường xuyên. Như vậy, tỷ lệ ngân sách dành cho chi đầu tư phát triển thấp. Trong khi các quốc gia khác chi trên 40% ngân sách cho trả lương và dành trên 50% ngân sách chi cho quốc phòng – an ninh, giáo dục, y tế, an sinh xã hội…
"Vì sao không thể tăng lương được là vì tăng lương ngân sách chi cho trả lương sẽ tăng lên đến 80 – 90%, không còn tiền ngân sách để cho các hoạt động khác"  - Tổng Bí thư Tô Lâm.
“Vì sao không thể tăng lương được là vì tăng lương ngân sách chi cho trả lương sẽ tăng lên đến 80 – 90%, không còn tiền ngân sách để cho các hoạt động khác” - Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết và đề nghị, cần phải nhìn vào thực chất để tiếp tục tinh giản bộ máy, tinh giản biên chế, giảm chi thường xuyên để dành nguồn lực cho đầu tư phát triển.
Số liệu trong Nghị quyết số 70/2022/QH15 về phân bổ ngân sách trung ương năm 2023 được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 4, ngày 11/11/2022 cho thấy, tổng số thu ngân sách trung ương là 863.567 tỷ đồng, tổng số thu ngân sách địa phương là 757.177 tỷ đồng.
Tuy nhiên, tổng số chi ngân sách trung ương năm 2023 là 1.294.067 tỷ đồng, trong đó dự toán 436.204 tỷ đồng để bổ sung cân đối ngân sách, bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương.
Trong số này, khoản chi thường xuyên của ngân sách trung ương (13 khoản chi) tổng là 515.256 tỷ đồng (riêng khoản chi hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước, đảng, đoàn thể là 46.900 tỷ đồng).
Trong số 63 tỉnh, thành, hiện nay mới chỉ có 18 địa phương thu đủ bù chi và nộp ngân sách về Trung ương theo Nghị quyết số 70/2022/QH15 của Quốc hội, gồm: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Bình Dương, Đồng Nai, Quảng Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hải Phòng, Quảng Nam, Đà Nẵng, Ninh Bình, Khánh Hòa, Quảng Ngãi, Long An, Hưng Yên, Thái Nguyên, Hải Dương.
Trong khi đó, 45 địa phương còn lại đến nay vẫn chưa tự cân đối ngân sách, ngân sách Trung ương vẫn phải điều tiết về với số tiền hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm. Vì vậy, việc tinh giản biên chế, sắp xếp, tổ chức lại bộ máy hoạt động ở cả trung ương và địa phương là nhiệm vụ cấp bách, sẽ giúp giảm các khoản chi phí lớn của ngân sách nhà nước để “nuôi” bộ máy cồng kềnh, chuyển số ngân sách này sang chi cho đầu tư phát triển…
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp) cho biết, bản thân ông rất tâm đắc với bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc tiếp tục tinh giản tổ chức bộ máy, biên chế. Theo đại biểu, Tổng Bí thư nêu vấn đề rất rành mạch, rất cụ thể, phân tích rõ thực trạng cồng kềnh, thiếu tinh gọn trong bộ máy Nhà nước thời gian qua. Đây là nội dung rất quan trọng, các ngành, các cấp cần hết sức quan tâm, quyết liệt thực hiện. 
Đại biểu cho biết, thời gian qua, Nghị quyết số 18 ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị được thực hiện khá tốt, tinh giản 10% biên chế sự nghiệp công lập.
Tuy vậy, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, việc thực hiện tinh giản này ở một số nơi, một số cơ quan, đơn vị vẫn mang tính chất cào bằng, quy định từ trên xuống dưới đều áp dụng chung, các cơ quan, tổ chức, đơn vị nào cũng tinh giản 10% mà không tính tới ở cấp xã chỉ có một người làm một nhiệm vụ thì không thể tinh giản được. Hay ở cấp phòng, ban của cấp huyện có ba người, nếu tinh giản còn 2 người thì sẽ không đủ để thực hiện nhiệm vụ. Điều này cũng xảy ra tương tự ở các cấp sở, ngành.
“Do vậy, tinh giản bộ máy, tổ chức, biên chế từ trung ương là cần thiết vì ở trung ương, có những bộ, ngành 3.000 – 4.000 người, nếu tinh giản 30 - 50 người, tôi nghĩ không không ảnh hưởng đến hoạt động của bộ, ngành đó. Còn đối với cấp tỉnh và cấp huyện, tinh giản chỉ 5-7 người đã gây khó khăn trong hoạt động bởi theo quy định, cấp huyện chỉ 130-140 biên chế, nhưng phải tinh giản theo từng năm nên nếu giảm tiếp không đủ nhân lực thực thi công vụ” – đại biểu Phạm Văn Hòa phân tích.
Đại biểu Phạm Văn Hòa cho biết, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đề cập gia tăng tình trạng “Bộ trong Bộ”, đây cũng là thực tế đang diễn ra, có sự trùng lặp về chức năng, nhiệm vụ, cần có sự vào cuộc rất quyết liệt, tinh giản để cho bộ máy làm việc từ trung ương đến cơ sở thực sự hiệu lực, hiệu quả, mang lại lợi ích thiết thực.
Theo Quyết định 1259/QĐ-TTg ngày 18/10/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, chỉ tính riêng biên chế công chức hưởng lương từ ngân sách nhà nước của các cơ quan, tổ chức hành chính Nhà nước thuộc bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, tổ chức do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thành lập mà không phải là đơn vị sự nghiệp công lập, biên chế cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, biên chế hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương giai đoạn 2022 – 2026, bảo đảm đến hết năm 2026 là 103.300 biên chế.
Trong đó, các cơ quan, tổ chức hành chính thuộc bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, tổ chức do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thành lập mà không phải là đơn vị sự nghiệp công lập là 101.546 biên chế; Hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương là 686 biên chế; Các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài là 1.068 biên chế.
Đại biểu Leo Thị Lịch (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang) cho biết, bản thân đại biểu rất ấn tượng với bài viết của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm với các nội dung quan trọng trong việc đổi mới toàn bộ các nội dung liên quan đến công tác xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong đó có nội dung liên quan đến tinh gọn bộ máy. Đại biểu Leo Thị Lịch – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang

Đại biểu cho biết, thời quan qua, thực hiện Nghị định của Chính phủ tinh giản 10% biên chế hàng năm đối với các đơn vị sự nghiệp công lập và các đơn vị hành chính, mặc dù đã giảm đúng tỷ lệ 10% như yêu cầu nhưng mới chỉ tập trung vào hai lĩnh vực là giáo dục và y tế. Trong khi đó, tỷ lệ dân số của Việt Nam, dân số tăng, ngành giáo dục, ngành y tế cần tăng để đủ số lượng đáp ứng yêu cầu giáo dục và chăm sóc sức khỏe Nhân dân, do đó nếu chỉ tập trung giảm biên chế ở hai lĩnh vực này chưa hợp lý.
“Thời gian qua, việc tinh giản chủ yếu tập trung ở cấp xã, cấp huyện, nhưng cấp trung gian cao hơn là cấp bộ, ngành thực hiện vẫn chưa nhiều. Vì vậy, Tổng Bí thư yêu cầu tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả trong thời gian tới, cần tập trung vào các lĩnh vực. Tôi cho rằng, tinh gọn bộ máy tập trung vào cấp trung ương là phù hợp, để đảm bảo hài hòa công việc, đáp ứng nhu cầu đổi mới, nhất là việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa” - Đại biểu Leo Thị Lịch kiến nghị./.