Trong thực tiễn công tác Thi hành án dân sự, việc áp dụng biện pháp cưỡng chế cứng nhắc trong những trường hợp phức tạp kéo dài cũng chưa hẳn đã thành công trong thực tế. Mặc dù, Kế hoạch cưỡng chế đã phê duyệt và được các ban ngành, đoàn thể đồng thuận phối hợp cùng cơ quan thi hành án, nhưng vẫn để lại sự không đồng tình trong lòng “Nhân dân” thì cũng chưa hẳn đã thành công. Đúng như vậy, làm công tác thi hành án dân sự mà được sự đồng tình cao của Nhân dân ủng hộ thì hiệu quả bước đầu ắt sẽ thành công.
Đó là, một trong những trường hợp mà Chi cục Thi hành án dân sự huyện Tuy An, đã tổ chức thi hành trong thời gian qua có hiệu quả là áp dụng phương pháp vận động, thuyết phục trước khi tiến hành cưỡng chế đối với những vụ việc giao tài sản là nhà ở, quyền sử dụng đất...phức tạp, kéo dài nhiều năm do những trở ngại khách quan... đối với những vụ tranh chấp mua bán, chuyển nhượng tài sản, di sản thừa kế, chia tài sản sau ly hôn...Muốn làm được điều đó, đòi hỏi chấp hành viên, thư ký thi hành án phải năng động và sáng tạo trong phương pháp thuyết phục, nâng cao kỹ năng vận động, thuyết phục đến chín mùi trước khi tổ chức cưỡng chế, thì lúc ấy cho dù họ chống đối quyết liệt đi chăng nữa, đến khi kết thúc việc cưỡng chế họ cảm thấy việc chống đối của họ không thể chấp nhận được, thì họ tự nguyện sẽ thi hành mà thôi.
Hình 1: Thực tế hiện trạng ban đầu chưa thi hành ánĐơn cử vụ tranh chấp dân sự về chuyển nhượng quyền sử dụng đất và tranh chấp quyền sử dụng đất theo Bản án dân sự phúc thẩm số 25/2020/DS-PT ngày 04/6/2020 của TAND tỉnh Phú Yên. Sau khi có đơn yêu cầu thi hành án, cơ quan thi hành án ra các Quyết định thi hành án số 411/QĐ-CCTHADS; số 412/QĐ-CCTHADS ngày 03/7/2020; số 413/QĐ-CCTHADS; số 414/QĐ-CCTHADS; số 415/QĐ-CCTHAD và Quyết định thi hành án số 416/QĐ-CCTHADS ngày 03/7/ 2020 về khoản thi hành: Ông Nguyễn A; vợ chồng ông Nguyễn Kim L, bà Bùi Thị M và vợ chồng ông Lê Hồng P, bà Nguyễn Thị Q, phải giao trả cho vợ chồng ông C, bà B, diện tích đất 554m2 thuộc thửa số 01, tờ bản đồ số 12 có tứ cận: Đông giáp đường nội bộ; Tây giáp đất ông Gủi; Nam giáp đất sản xuất ông Gủi; Bắc giáp đường giao thông sông, Vét toạ lạc tại thôn Phú Mỹ, xã An Dân, huyện Tuy An, tỉnh P đã được UBND huyện Tuy An cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Ngoài ra, Vợ chồng ông P, bà Q, phải giao lại vợ chồng ông C, bà B, được quyền sỡ hữu ngôi nhà cấp 4, tường xây gạch, nền lát gạch ceramic, mái lợp tole, chái bếp tạm, cột bê tông cốt thép, nền tráng xi măng, vách dừng che bạt; Chuồng heo diện tích 16,38m2; Chuồng bò 13,2m2 có trên đất và vợ chồng ông C, bà B, phải trả lại cho vợ chồng ông P, bà Q, số tiền: 44 triệu đồng và các khoản phải thi hành khác như án phí, hoàn trả tiền chi phí định giá tại Tòa án... Nhìn chung, vụ việc này rất phức tạp ngay tại các phiên tòa xét xử, qua 02 cấp xét xử và đã qua nhiều giai đoạn hòa giải ở tố tụng nhưng vẫn không thành công, cuối cùng phải đưa ra xét xử cấp phúc thẩm có hiệu lực thi hành. Chính vì sự phức tạp và mâu thuẫn giữa các bên đương sự từ giai đoạn đầu tố tụng đến giai đoạn cuối cùng thi hành án thì cơ quan Thi hành án dân sự phải gánh chịu sự phản kháng, chống đối quyết liêt. Đoán trước sự khó khăn, phức tạp, nên Chi cục đã cân nhắc áp dụng phương pháp vận động thuyết phục và tìm hiểu về tâm lý, điều kiện hoàn cảnh gia đình cũng như nguyên nhân xảy ra vụ tranh chấp dân sự như thế nào để có cách nhìn, cái đánh giá và chọn phương pháp thi hành phù hợp, hạn chế tối đa phải áp dụng biện pháp cưỡng chế. Biết như vậy đó, nhưng áp dụng vào thực tiễn thi hành không dễ dàng chút nào cả, phải đối mặt không biết nhiêu là đơn thư khiếu nại và sự chửi bởi, chống đối quyết liệt từ các bên đương sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan. Nhiều khi, chính người trực tiếp làm án cũng mệt mỏi với những đương sự có hành vi chống đối. Nhưng với trách nhiệm của nghề nghiệp thi hành án không cho phép chúng ta phải nản lòng mà phải tâm huyết và quyết tâm tổ chức thi hành cho bằng được, đúng quy định pháp luật, phù hợp và chính xác với bản án của Tòa án tuyên. Song cũng có những bản án, quyết định có hiệu lực vẫn chưa được sự đồng tình của người dân, nên họ được các quyền theo quy định pháp luật để đi bước nữa, đó là kiến nghị, yêu cầu lên cấp Giám đốc thẩm để xem xét những bản án sơ thẩm, phúc thẩm có đúng với thực tế không, có bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của họ không. Chính vì thế, mà cơ quan thi hành án cũng phải vận động, thuyết phục để nắm bắt tâm tư và chọn phương pháp phù hợp hơn.
Hình 2: Thực tế hiện trạng đang tiến hành giao tài sản.
Thế là, sau khi vợ chồng Ông C, bà B, thực hiện xong nghĩa vụ của mình thì họ được quyền yêu cầu v/c ông L, bà M, v/c ông P, bà Q thực hiện nghĩa vụ phải giao tài sản theo án tuyên, nhưng người phải thi hành án đưa ra nhiều lý do để không thi hành và gửi đơn đến nhiều cấp, nhiều nơi để kiến nghị, yêu cầu cấp Giám đốc thẩm, trong thời gian tổ chức thi hành án, chấp hành viên đã tổ chức cưỡng chế một lần rồi vẫn không thành công. Bởi trong thực tế tổ chức thi hành án, có những tình huống phát sinh ngoài kế hoạch cưỡng chế và gây ra điểm nóng có khả năng làm tình hình phức tạp hơn, ảnh hưởng đến tình hình an ninh trật tự tại địa phương. Điển hình là, bên người phải thi hành án lợi dụng sức khỏe già yếu và bệnh tim của ông A, những người trong gia đình như vợ chồng ông L, bà M và những người có liên quan có hành vi chống đối quyết liệt và lôi kéo nhiều thành phần dễ bị kích động tụ tập đông người đến khu vực cưỡng chế, khóa bên ngoài, nhằm cản trở hội đồng cưỡng chế thực hiện nhiệm vụ. Tình hình sức khỏe của ông A diễn biến phức tạp, có biểu hiện mệt mỏi, tụt huyết áp...bên cạnh đó còn có những hành vi kêu gọi người dân tập trung đông đảo và cố tình gây náo loạn kéo người dân tham gia phản đối không đồng tình với bản án đã tuyên...Trước những hành động, sự chống đối quyết liệt đó có khả năng xảy ra tình huống xấu về an ninh trật tự nên Hội đồng tham gia cưỡng chế phải tạm dừng để xây dựng lại kế hoạch cưỡng chế chặt chẽ hơn. Để giải quyết được sự chống đối này, ta phải hiểu được vấn đề xuất phát từ người phải thi hành án không đồng tình với bản án Phúc thẩm và đã kiến nghị lên cấp Giám đốc thẩm. Sau khi họ nhận được kết quả trả lời từ Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao là không có cơ sở xem xét được theo thủ tục Giám đốc thẩm, bản án Phúc thẩm có hiệu lực thi hành.
Hình 3: Người phải thi hành án ký biên bản tự nguyện giao tài sản.
Sau một thời gian, Chi cục Thi hành án dân sự huyện Tuy An đã giải thích về các quyền, nghĩa vụ theo quy định pháp luật, thuyết phục và vận động vợ chồng bà Q, ông P cùng những người có liên quan biết được sự chống đối bất chấp quy định pháp luật là không thể được, sẽ gây ra hậu quả không có lợi cho bên phải thi hành án. Qua nhiều lần vận động, thuyết phục và chịu đựng, lắng nghe họ tâm tư, nói ra hết những lý do… rồi cuối cùng họ chấp nhận và tự nguyện thực hiện tháo dỡ di dời để trả lại hiện trạng đất cho vợ chồng ông C, bà B.
Hình 4: Các cơ quan phối hợp tham gia quá trình giao tài sản.
Cuối cùng kết quả của sự vận động, thuyết phục đã thành công, đây là vụ việc mà Chi cục THADS huyện Tuy An, đã thành công ngoài sự mong đợi. Cái kết của sự thành công là đem lại sự hài lòng, đồng thuận của người dân và sự tự nguyện, tự giác chấp hành pháp luật của người phải thi hành án.
Theo Đỗ Trang -Chi cục THADS huyện Tuy An