Sau ngày Cách mạng tháng Tám thành công, để khẳng định sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với công tác xét xử và thi hành án dân sự, ngày 24/01/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành Sắc lệnh số 13/SL quy định về tổ chức các Tòa án và các ngạch Thẩm phán, trong đó, khoản 3, Điều 3 của Sắc lệnh quy định: Ban Tư pháp xã có quyền “Thi hành những mệnh lệnh của các Thẩm phán cấp trên”. Đây chính là văn bản pháp lý đầu tiên đánh dấu sự ra đời về tổ chức và hoạt động của hệ thống cơ quan Thi hành án dân sự trong chế độ mới. Ngày 19/7/1946, Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa ban hành Sắc lệnh số 130/SL quy định về thể thức thi hành mệnh lệnh hoặc bản án của Tòa án, đây là văn bản của Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa quy định riêng về công tác thi hành án, thẩm quyền và thể thức thi hành bản án.
Theo quy định của các văn bản trên, từ năm 1945 đến năm 1950 hoạt động thi hành án dân sự đã trở thành một lĩnh vực công tác của Ngành Tư pháp do Thừa phát lại và Ban Tư pháp xã (là đơn vị, tổ chức của chính quyền cách mạng, gắn liền với Toà án và hoạt động xét xử) thực hiện. Việc thi hành án dân sự thể hiện quyền lực nhà nước và được bảo đảm bằng sức mạnh cưỡng chế. Thời kỳ này, mặc dù cơ cấu tổ chức còn rất đơn giản, số lượng cán bộ ít và nghiệp vụ còn nhiều hạn chế song cùng với sự cố gắng của Ban Tư pháp xã và Thừa phát lại, việc thi hành những bản án, mệnh lệnh của Thẩm phán đạt được những kết quả nhất định, góp phần bảo đảm pháp chế của Nhà nước Cách mạng Việt Nam, đặt nền móng cho công tác thi hành án dân sự sau này.
Ngày 22/5/1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 85/SL về “Cải cách bộ máy Tư pháp và Luật tố tụng”. Theo quy định tại Điều 19 của Sắc lệnh, việc thi hành án dân sự được giao cho Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện thực hiện dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chánh án. Như vậy, việc thi hành án dân sự đã được giao cho một cơ quan cấp huyện cho thấy vai trò và vị trí của công tác thi hành án dân sự ngày càng được nâng cao.
Năm 1960, cùng với sự ra đời của Hiến pháp năm 1959, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 1960, công tác thi hành án tiếp tục có bước phát triển mới. Điều 24 của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân quy định “tại các Toà án nhân dân địa phương có nhân viên chấp hành án làm nhiệm vụ thi hành những bản án và quyết định dân sự, những khoản xử về bồi thường và tài sản trong các bản án, quyết định hình sự”. Như vậy, thay vì Thẩm phán phải kiêm nhiệm công tác xét xử và thi hành án dân sự thì tại các Tòa án nhân dân đã có nhân viên chấp hành án chuyên trách thực hiện nhiệm vụ thi hành án dân sự. Ngày 13/10/1972, Tòa án nhân dân Tối cao đã ban hành Quyết định số 186/TC về tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của Chấp hành viên. Tên gọi “Chấp hành viên” ra đời từ và đó tồn tại cho đến ngày nay. Ngày 14/11/1974, Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục ban hành Quyết định thành lập Phòng chỉ đạo Thi hành án. Trong thời kỳ này, Phòng chỉ đạo thi hành án là một Phòng hoạt động độc lập dưới sự chỉ đạo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, giúp Chánh án Tòa án nhân dân tối cao nắm tình hình, theo dõi, kiểm tra, đôn đốc công tác thi hành án của Chấp hành viên tại Tòa án nhân dân các cấp; xây dựng các văn bản chỉ đạo chung về thi hành án.
Ngày 18/12/1980, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua bản Hiến pháp đầu tiên của thời kỳ hòa bình. Đây là mốc son quan trọng đánh dấu sự chuyển mình của đất nước sang giai đoạn phát triển mới: thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội. Theo quy định của Điều 137 của Hiến pháp cũng ghi nhận nguyên tắc hiến định về giá trị thi thành của các bản án, quyết định của Tòa án “Các bản án và quyết định của Toà án nhân dân đã có hiệu lực pháp luật phải được các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội và mọi công dân tôn trọng; những người và đơn vị hữu quan phải nghiêm túc chấp hành”. Để cụ thể hóa Hiến Pháp, ngày 03/7/1981 Quốc hội đã thông qua Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, giao cho Bộ Tư pháp (mới được thành lập lại sau hơn 20 năm giải thể) đảm nhiệm công tác quản lý Tòa án nhân dân địa phương về mặt tổ chức, đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Bộ Tư pháp là quản lý Toà án địa phương, trong đó có công tác thi hành án dân sự . Tại các Toà án nhân dân cấp tỉnh có Phòng thi hành án nằm trong cơ cấu bộ máy và biên chế của Toà án để giúp Chánh án chỉ đạo công tác thi hành án; tại các Toà án cấp huyện có Chấp hành viên hoặc cán bộ làm công tác thi hành án dưới sự chỉ đạo của Chánh án. Việc quản lý, chỉ đạo và tổ chức thực thi nhiệm vụ của Chấp hành viên vẫn do Chánh án Tòa án nhân dân cùng cấp đảm nhiệm. Ngày 28/8/1989, Pháp lệnh Thi hành án dân sự lần đầu tiên được ban hành, đặt cơ sở pháp lý cho việc tăng cường, hoàn thiện tổ chức và hoạt động thi hành án dân sự. Trên cơ sở đó, quy chế Chấp hành viên đã được ban hành kèm theo Nghị định số 68/HĐBT ngày 06/3/1990 của Hội đồng Bộ trưởng. Theo quy định của Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 1989 và Quy chế Chấp hành viên thì chỉ có Chấp hành viên là người được nhà nước giao trách nhiệm thi hành các Bản án, quyết định của Tòa án.
Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam với mục tiêu xây dựng nhà nước Pháp quyền XHCN, Hiến pháp năm 1992 và các Luật về tổ chức bộ máy nhà nước được Quốc hội khóa IX thông qua vào tháng 10/1992 đã đặt ra nguyên tắc nền tảng cho quá trình Cải cách tư pháp trong đó công tác thi hành án dân sự được đổi mới một cách căn bản. Luật Tổ chức Chính phủ năm 1992 lần đầu tiên đã quy định: “...việc quản lý công tác thi hành án là một trong những nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ trong lĩnh vực pháp luật và hành chính Tư pháp”. Ngày 14/01/2004, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thông qua Pháp lệnh Thi hành án dân sự năm 2004 với nhiều đổi mới quan trọng về thi hành án dân sự, trong đó có cả đổi mới về công tác tổ chức, cán bộ của các cơ quan thi hành án dân sự và trình tự, thủ tục thi hành án dân sự.  Theo quy định của Nghị định này. Cục Thi hành án dân sự trực thuộc Bộ Tư pháp được giao thêm nhiều nhiệm vụ quan trọng như tổ chức áp dụng thống nhất pháp luật về thi hành án dân sự trong toàn quốc, hướng dẫn, chỉ đạo, kiểm tra, giải quyết khiếu nại tố cáo về thi hành án; giúp Bộ trưởng Bộ Tư pháp quản lý theo ngành dọc đối với cơ quan Thi hành án dân sự cấp tỉnh, cấp huyện …
Ngày 02/6/2005, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 49-NQ/TW về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Nghị quyết này đã chỉ rõ “các điều kiện về cán bộ, cơ sở vật chất để thực hiện việc chuyển giao tổ chức và công tác thi hành án cho Bộ Tư pháp, giúp Chính phủ thống nhất quản lý công tác thi hành án…”.
Để tiếp tục củng cố và hoàn thiện về tổ chức, bộ máy và cơ sở pháp lý, tạo điều kiện thúc đẩy công tác thi hành án dân sự ngày càng hiệu quả. Ngày 14/11/2008, Quốc hội khoá XII đã thông qua Luật Thi hành án dân sự. Ngày 09/9/2009, Chính phủ ban hành Nghị định số 74/2009/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thi hành án dân sự về cơ quan quản lý thi hành án dân sự, cơ quan Thi hành án dân sự và công chức làm công tác thi hành án dân sự. Theo đó, hệ thống các cơ quan Thi hành án dân sự được xác định rõ hơn theo nguyên tắc quản lý tập trung, thống nhất theo cơ cấu ngành dọc từ Trung ương đến cấp huyện, với một vị thế mới, tương xứng với nhiệm vụ chính trị được giao và phù hợp với yêu cầu Cải cách Tư pháp theo tinh thần Nghị quyết số 49-NQ/TW. Theo quy định của Nghị định số 74/NĐ-CP, ở Trung ương, Tổng cục Thi hành án dân sự là cơ quan trực thuộc Bộ Tư pháp, có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng Bộ Tư pháp quản lý nhà nước về công tác thi hành án dân sự trong phạm vi cả nước và quản lý chuyên ngành về thi hành án dân sự theo quy định của pháp luật; cấp tỉnh có Cục Thi hành án dân sự là cơ quan trực thuộc Tổng cục Thi hành án dân sự và cấp huyện có các Chi cục Thi hành án dân sự là cơ quan trực thuộc Cục Thi hành án dân sự. Để tiếp tục thể chế hóa đường lối về cải cách tư pháp, Hiếp pháp năm 2013 với mục tiêu xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN “ của Dân, do Dân và Dân”, bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước, tổ chức và dân. Ngày 25/11/2014 Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi bổ sung Luật thi hành án dân sự, theo quy định của Luật, các cơ quan thi hành án dân sự tiếp tục được giao thêm chức năng và nhiệm vụ mới để đáp ứng với yêu cầu đòi hỏi của đát nước trong tình hình mới.
Từ những văn bản pháp lý trên, dưới sự lãnh đạo của Đảng, trải qua các thời kỳ, giai đoạn lịch sử phát triển khác nhau, hệ thống Thi hành án dân sự đã có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng và công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa. Nhìn lại lịch sử hình thành, xây dựng và phát triển có thể thấy, hệ thống cơ quan Thi hành án dân sự đã từng bước phát triển và lớn mạnh không ngừng, những thay đổi về tổ chức, những thành tựu và cả những hạn chế đã để lại những bài học quý giá cho hiện tại và tương lai của hệ thống cơ quan Thi hành án dân sự. Song dù ở bất cứ thời điểm nào, trong bất cứ hoàn cảnh nào, cán bộ, công chức cơ quan Thi hành án dân sự vẫn đoàn kết, sáng tạo và nỗ lực phấn đấu hoàn thành các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao. Kết quả thi hành án về việc và về tiền nhìn chung đều vượt chỉ tiêu đề ra, tăng dần qua từng giai đoạn; số việc còn phải thi hành chuyển kỳ sau giảm đáng kể; công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về thi hành án dân sự đã được kiểm soát và đi vào hoạt động nề nếp, góp phần bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và pháp chế xã hội chủ nghĩa; bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và Nhà nước, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước, góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trải qua các giai đoạn thăng trầm của lịch sử đất nước, cùng với sự phát triển của Ngành Tư pháp nói chung, hệ thống thi hành án dân sự nói riêng, các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Sơn La cũng từng bước hình thành, phát triển như một xu thế tất yếu của lịch sử.
Trước năm 1993, công tác thi hành án dân sự do Toà án nhân dân các cấp đảm nhiệm. Trong thời kỳ này, tổ chức và hoạt động thi hành án là một giai đoạn khép kín trong Tòa án và do Chánh án Tòa án nhân dân địa phương trực tiếp chỉ đạo. Ở cấp tỉnh, có Phòng Thi hành án (cả dân sự và hình sự) trực thuộc Toà án nhân dân tỉnh; ở cấp huyện có bộ phận thi hành án thuộc Toà án nhân dân cấp huyện, có biên chế từ 01 - 02 cán bộ và do 01 Chấp hành viên phụ trách.
Thực hiện Pháp lệnh Thi hành án dân sự ban hành ngày 21/4/1993, có hiệu lực ngày 01/6/1993. Ngày 08/6/1993, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ký quyết định số 25/QĐ-THA về việc thành lập Phòng Thi hành án thuộc Sở Tư pháp tỉnh Sơn La; ngày 12/6/1993, ký các quyết định từ số 549 - 558/QĐ-THA về việc thành lập 10 Đội Thi hành án dân sự trực thuộc Phòng Tư pháp các huyện, thị xã. Ngày 16/6/1993, UBND tỉnh ban hành quyết định số 332/QĐ-UB về việc thành lập Ban Chỉ đạo bàn giao công tác thi hành án dân sự từ Tòa án nhân dân tỉnh sang Sở Tư pháp. Kể từ những ngày đầu tiếp nhận bàn giao với 897 hồ sơ thi hành án. Trong đó, Phòng Thi hành án tiếp nhận 115 hồ sơ (gồm 102 hồ sơ thi hành phần dân sự trong các vụ án hình sự; 13 hồ sơ hôn nhân và tranh chấp dân sự) tương ứng với số tiền phải thi hành là 477 triệu 096 nghìn đồng; các Đội Thi hành án tiếp nhận 782 hồ sơ tương ứng với số tiền phải thi hành trên 800 triệu đồng cùng với cơ cấu tổ chức gồm Phòng Thi hành án dân sự thuộc Sở Tư pháp và 10 Đội Thi hành án dân sự thuộc Phòng Tư pháp các huyện, Thị xã; đội ngũ công chức từ Tòa án nhân dân tỉnh và các Tòa án cấp huyện chuyển sang Sở Tư pháp quản lý là 16 đồng chí (cấp tỉnh 03 đồng chí, cấp huyện 13 đồng chí). Trong đó: Chấp hành viên cấp tỉnh 02 đồng chí (01 đồng chí là Chấp hành viên trưởng); Chấp hành viên cấp huyện 10 đồng chí. Về trình độ chuyên môn của công chức: Đại học 03 đồng chí; trung cấp 06 đồng chí; sơ cấp 04 đồng chí. Trình độ lý luận: 01 đồng chí có trình độ Trung cấp lý luận. Hệ thống cơ sở vật chất vô cùng thiếu thốn, 100% các đơn vị không có trụ sở làm việc riêng, điều kiện vật chất, kinh phí phục vụ hoạt động của các đơn vị đều thiếu thốn.
Đến nay sau hơn 20 năm xây dựng và trưởng thành, hệ thống các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Sơn La đã có sự phát triển tích cực:
            - Về cơ cấu tổ chức, bộ máy: Cục Thi hành án dân sự tỉnh hiện có 04 phòng chuyên môn và 12 Chi cục Thi hành án dân sự trực thuộc. Đội ngũ công chức hiện có 130 đồng chí, tăng gấp 8,2 lần số biên chế nhận bàn giao năm 1993.
- Về chất lượng công chức: Chấp hành viên có 46 đồng chí (tăng gấp 3,8 lần so với năm 1993); được bổ nhiệm thêm các chức danh tư pháp mới như Thẩm tra viên: 05 đồng chí, 05 Thư ký, Thư ký trung cấp 12 đồng chí; số công chức có trình độ cử nhân: 106 đồng chí (tăng hơn 30 lần so với năm 1993); cao đẳng, trung cấp: 24 đồng chí (tăng gấp 4 lần so với năm 1993); về trình độ lý luận, quản lý nhà nước: từ lúc nhận bàn gia công tác thi hành án mới chỉ có 01 đồng chí có trình độ trung cấp lý luận đến nay toàn Ngành đã có 09 đồng chí có trình độ cao cấp, 08 đồng chí đang theo học cao cấp lý luận, 25 đồng chí có trình độ trung cấp lý luận, 80 đồng chí có trình độ quản lý Nhà nước ngạch chuyên viên, 17 đồng chí là chuyên viên chính và tương đương.
- Trong tổng số công chức và người lao động trong toàn Ngành có 74 đảng viên, tại Cục và hầu hết các Chi cục đều đã thành lập được tổ chức cơ sở đảng, tổ chức công đoàn, đoàn thanh niên làm nòng cốt, đảm bảo giữ vững vai trò lãnh đạo toàn diện của các cấp ủy đảng.
- Về cơ sở vật chất, kinh phí: đến nay 100% các đơn vị (trừ Vân Hồ mới thành lập 10/2013) đều đã có trụ sở làm việc tương đối khang trang; 02/12 cơ quan thi hành án dân sự cấp huyện là Yên Châu, Mộc Châu được đầu tư xây dựng kho vật chứng; 04/12 đơn vị được cấp kinh phí xây dựng kho tạm. Đặc biệt, được sự quan tâm của Bộ Tư pháp, Tổng Cục THADS và Thường trực tỉnh ủy, TT UBND tỉnh, đã đầu tư xây dựng trụ sở làm việc Cục Thi hành án dân sự tỉnh và cụm kho vật chứng của Cục Thi hành án dân sự tỉnh và Chi cục Thi hành án dân sự thành phố Sơn La với tổng mức vốn đầu tư gần 30 tỷ đồng. Các điều kiện vật chất khác cũng được quan tâm kịp thời: Cục Thi hành án dân sự tỉnh được trang bị 03 xe ô tô; Chi cục Thi hành án dân sự thành phố được trang bị 01 xe ô tô bán tải, 02 - 03 xe máy phục vụ công tác. Các cơ quan thi hành án trong tỉnh đều được trang bị máy phôtô, máy tính phục vụ công tác cơ bản đáp ứng yêu cầu 01 máy tính /01 biên chế.
 Về kết quả công tác chuyên môn: kể từ ngày đầu vừa xây dựng vừa trưởng thành cho đến nay, công tác tổ chức thi hành án dân sự không ngừng được nâng cao về chất lượng, hiệu quả. Kết quả thi hành án đều tăng cả về số việc, số tiền và tỷ lệ giảm án tồn, hàng năm đều đạt và vượt chỉ tiêu thi hành án của Bộ Tư pháp giao. Chỉ tính riêng giai đoạn 2010- 2015  toàn tỉnh đã thụ lý 40.840 việc. Đã giải quyết xong 27.161 việc/ 30.339 việc có điều kiện giải quyết, đạt tỷ lệ trung bình là 86,16%/năm. Tổng số tiền thụ lý 456 tỷ 972triệu 172 nghìn đồng. Đã giải quyết xong 187 tỷ 466 triệu 066 nghìn đồng / 223 tỷ 625 triệu 294 nghìn đồng có điều kiện giải quyết, đạt tỷ lệ trung bình là 80,58%/năm. Tỷ lệ giảm án chuyển kỳ sau tiếp tục thi hành là 19% /năm. Số tiền thu nộp vào ngân sách địa phương trong 5 năm là 27 tỷ 733 triệu 752 nghìn 412 đồng.
Trong tám tháng đầu năm 2016 (tính từ 01/10/2015 - 30/6/2016), hưởng ứng các phong trào thi đua do Bộ Tư pháp, tổng cục THADS và UBND tỉnh phát động, các cơ quan THADS trong tỉnh hăng hái thi đua lập nhiều thành tích chào mừng các ngày lễ trọng đại của đất nước, chào mừng 70 ngày truyền thống thi hành án dân sự. Kết quả toàn tỉnh thụ lý 4.570 việc, đã giải quyết xong 2.811 việc/ 3.859 việc có điều kiện, đạt tỷ lệ 72,88%.Tổng số tiền thụ lý 135 tỷ 303 triệu 930 nghìn đồng; đã giải quyết xong 27 tỷ 216 triệu 828 nghìn đồng/ 94 tỷ 242 triệu 702 nghìn đồng, đạt tỷ lệ 28,88%. 
Với những thành tích và đóng góp đã được các cấp các ngành ghi nhận trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, từ năm 1993 trở lại đây, nhiều tập thể và cá nhân thuộc các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Sơn La đã được Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ, ngành, tỉnh và tương đương tặng thưởng các danh hiệu thi đua và hình thức khen thưởng cao quý, trong 5 năm (2010 - 2015) Ngành Thi hành án dân sự tỉnh Sơn La đều được Bộ Tư pháp xếp loại là đơn vị hoàn thành tốt và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, 03 năm liền (2013, 2014, 2015)  được Bộ Tư pháp và UBND tỉnh tặng cờ thi đua xuất sắc. Năm 2015, được Chính phủ tặng cờ thi đua xuất sắc.
Nhìn lại chặng đường đã qua, tuy còn có những khó khăn, hạn chế nhất định song trong xu thế phát triển chung của đất nước, các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Sơn La từng bước trưởng thành, lớn mạnh; từng bước khẳng định được vai trò, vị thế của Ngành trong hệ thống chính trị địa phương.
Kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống Thi hành án dân sự cũng là thời điểm các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Sơn La bước vào giai đoạn phát triển mới với những thời cơ, thuận lợi và những khó khăn thử thách mới. Phát huy kết quả đã đạt được, dưới sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Bộ Tư pháp, Tổng cục Thi hành án dân sự, của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh và sự phối hợp của các Sở, Ban, Ngành, đoàn thể trong tỉnh; sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân đối với công tác thi hành án dân sự; toàn thể đội ngũ công chức và người lao động trong toàn Ngành, quyết tâm vượt mọi khó khăn, ra sức học tập, rèn luyện, nêu cao tinh thần trách nhiệm, tinh thần phục vụ nhân dân, tập trung mọi nhân lực, nguồn lực, xây dựng Ngành thi hành án dân sự tỉnh Sơn La vững mạnh toàn diện thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị được giao, xứng đáng với niềm tin của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc trong tỉnh.