1. Hệ thống THADS
Thực hiện chủ trương của Đảng về sắp xếp, tinh gọn hệ thống chính trị, nâng cao hiệu lực, hiệu quả, hiệu năng hoạt động của các cơ quan, được sự đồng ý của Đảng ủy Chính phủ, Đảng ủy Bộ Tư pháp đã trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư Đề án “Tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy hệ thống THADS bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Ngày 06/6/2025, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã có Kết luận số 162-KL/TW thông qua Đề án tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy hệ thống THADS bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả
, Dự thảo Luật THADS (sửa đổi) quy định Hệ thống THADS bao gồm Cơ quan quản lý thi hành án dân sự và Cơ quan thi hành án dân sự.
Cơ quan quản lý thi hành án dân sự: Gồm Cơ quan quản lý thi hành án dân sự thuộc Bộ Tư pháp và Cơ quan quản lý thi hành án thuộc Bộ Quốc phòng. Cả hai đều có tư cách pháp nhân, con dấu hình Quốc huy, trụ sở và tài khoản riêng. Chính phủ sẽ quy định chi tiết nhiệm vụ, quyền hạn, tên gọi và cơ cấu tổ chức của các cơ quan này.
Cơ quan thi hành án dân sự: Gồm Cơ quan thi hành án dân sự tỉnh, thành phố và cơ quan thi hành án quân khu và tương đương (gọi chung là cơ quan thi hành án cấp quân khu). Trong đó, Dự thảo quy định Cơ quan thi hành án dân sự tỉnh, thành phố sẽ có Phòng Thi hành án dân sự khu vực, Phòng Nghiệp vụ và tổ chức thi hành án cùng các đơn vị cấp phòng khác.
Các Cơ quan thi hành án dân sự tỉnh, thành phố và cấp quân khu cũng có tư cách pháp nhân, con dấu hình Quốc huy, trụ sở và tài khoản riêng. Bộ Tư pháp và Bộ Quốc phòng sẽ quy định tên gọi, cơ cấu tổ chức và quyết định việc thành lập, tổ chức lại các cơ quan này.
Mô hình tổ chức THADS được thống nhất ở cấp địa phương,
tương đồng về số lượng, phạm vi thẩm quyền hoạt động, địa điểm đặt trụ sở và tên gọi với 355 Tòa án và Viện kiểm sát khu vực. Điều này nhằm đảm bảo sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan THADS và Tòa án, Viện kiểm sát.
Lãnh đạo Phòng THADS khu vực sẽ không quản lý kinh phí, vật tư, giúp họ tập trung vào nhiệm vụ chuyên môn.
Chấp hành viên là người được Nhà nước giao nhiệm vụ thi hành các bản án, quyết định, có ba ngạch: sơ cấp, trung cấp và cao cấp. Họ phải tuân theo pháp luật và chịu trách nhiệm về quyết định, hành vi của mình.
Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự tỉnh, thành phố sẽ trực tiếp quản lý, chỉ đạo hoạt động của cơ quan thi hành án dân sự, điều động, theo dõi, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ, chỉ đạo, kiểm tra công tác thi hành án đối với Chấp hành viên và công chức.
2. Đổi tên và quy định về Văn phòng Thi hành án dân sự và Thừa hành viên:
những quy định về Văn phòng THADS và Thừa hành viên là nội dung quan trọng, thể hiện sự đổi mới mạnh mẽ công tác THADS theo chủ trương xã hội hóa một số hoạt động THADS tại Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương. Chính phủ đã phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, các cơ quan, tổ chức có liên quan nghiên cứu kỹ các yêu cầu, lộ trình, cơ chế bảo đảm việc xã hội hóa một số hoạt động THADS; tiến hành sơ kết 05 năm thi hành Nghị định số 08/2020/NĐ-CP ngày 08/01/2020 ; xác định rõ những khó khăn, vướng mắc về hoạt động THADS của Thừa phát lại. Trên cơ sở đó, dự thảo Luật đã dành mục 2 Chương II quy định về Thừa hành viên và Văn phòng THADS với những nội dung chính như sau:
Tên gọi
“văn phòng Thừa phát lại” sẽ được đổi thành “văn phòng Thi hành án dân sự” và
“thừa phát lại” đổi thành “Thừa hành viên”. Việc đổi tên này nhằm đảm bảo tính phổ thông, dễ hiểu hơn, phù hợp với phạm vi và tính chất hoạt động của THADS.
Văn phòng Thi hành án dân sự là tổ chức hành nghề thi hành án dân sự, được tổ chức và hoạt động theo loại hình doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty hợp danh, tự chủ về tài chính.
Văn phòng THADS tổ chức thi hành án theo yêu cầu của đương sự; không có thẩm quyền tổ chức thi hành các vụ việc thi hành án chủ động, thu hồi tiền, tài sản cho Nhà nước mà các nhiệm vụ này do cơ quan THADS thực hiện.
Để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả và sự giám sát cần thiết của Nhà nước đối với hoạt động THADS của Văn phòng THADS, Thừa hành viên, dự thảo Luật quy định Thừa hành viên có nhiệm vụ, quyền hạn gần tương đồng với Chấp hành viên, nhưng không được thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến quyền lực công như: xử phạt vi phạm hành chính, sử dụng công cụ hỗ trợ, trường hợp áp dụng biện pháp cưỡng chế, cần huy động lực lượng thì phải được cơ quan có thẩm quyền cho ý kiến trước khi ban hành quyết định cưỡng chế.
Văn phòng THADS và Thừa hành viên vẫn được thực hiện các hoạt động khác như quy định hiện hành về Thừa phát lại
[1]. Dự thảo Luật cũng quy định điều khoản chuyển tiếp đối với tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại, bảo đảm việc đổi tên không ảnh hưởng đến hoạt động của các văn phòng Thừa phát lại, không phát sinh chi phí liên quan. Các văn phòng này được thực hiện các công việc như tổ chức thi hành án, xác minh điều kiện thi hành án, thông báo về thi hành án, lập vi bằng, và các công việc khác theo ủy quyền của cơ quan THADS.
Thừa hành viên là người được Nhà nước bổ nhiệm để thực hiện các công việc của văn phòng thi hành án dân sự, đòi hỏi trình độ cử nhân luật và được đào tạo nghiệp vụ.
Các hoạt động hiện tại của Văn phòng Thừa phát lại và Thừa phát lại sẽ được công nhận và tiếp tục thực hiện dưới tên gọi mới, không gây phát sinh chi phí liên quan.
Những thay đổi này được đưa ra để khắc phục những hạn chế, bất cập trong công tác thi hành án dân sự hiện hành, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, đồng thời nâng cao năng lực của đội ngũ công chức và Chấp hành viên.