Đặc biệt, trong năm 2014, trước những biến động không mấy thuận lợi của tình hình an ninh chính trị, kinh tế - xã hội, nhiều cơ quan Thi hành án dân sự trên địa bàn cả nước đã không đạt được chỉ tiêu giảm việc chuyển kỳ sau với lượng án tồn đọng còn khá nhiều đã đặt ra cho cơ quan Thi hành án dân sự nhiều câu hỏi lớn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Vậy đâu là nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng án tồn đọng còn quá nhiều? Đâu là giải pháp trước mắt cần thực hiện ngay, đâu là giải pháp lâu dài để có thể giảm án tồn đọng một cách hiệu quả, bảo đảm sự bền vững trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thi hành án dân sự?...

Hơn lúc nào hết, ngay từ những tháng đầu năm công tác 2015, các đơn vị Thi hành án dân sự trên địa bàn cả nước cần nghiêm túc triển khai một cách đồng bộ, khoa học, có hiệu quả các giải pháp để giảm án tồn đọng trong thời gian tới.

Một là, cần xác định nguyên nhân cơ bản nhất làm gia tăng lượng án tồn đọng

Việc xác định đúng đắn nguyên nhân làm gia tăng lượng án tồn đọng sẽ là điều kiện cơ bản để giải quyết án tồn đọng một cách hiệu quả nhất bởi giải pháp đúng đắn sẽ là giải pháp “Đánh” vào nguyên nhân thực tế tác động lên vấn đề.

Bên cạnh những nguyên nhân khách quan chung mà hầu như đơn vị nào cũng gặp phải đó là: Các quy định của pháp luật liên quan đến công tác thi hành án dân sự chưa thống nhất, đồng bộ, cụ thể, chi tiết nên gây khó khăn trong quá trình áp dụng; tình hình an ninh chính trị có nhiều biến động tạo nên những tác động không tốt đến tư tưởng và khả năng tự nguyện thi hành án của đương sự; nền kinh tế chưa có những chuyển biến tích cực khiến cho việc kê biên, bán đấu giá tài sản gặp nhiều khó khăn, thực tế có rất nhiều tài sản đã được kê biên, giảm giá đến lần thứ 8 vẫn không có người đăng ký mua tài sản; có nhiều bản án, quyết định của Tòa án mà đương sự là người nước ngoài mà quốc gia nơi người đó mang quốc tịch chưa có hiệp định tương trợ tư pháp với Việt Nam, khiến cho việc ủy thác tư pháp không thể thực hiện được; ý thức chấp hành pháp luật của người phải thi hành án còn chưa tốt; người phải thi hành án bị mất tích, không xác định rõ nơi cứ trú hoặc không có tài sản; nhiều bản án, quyết định Tòa tuyên không rõ, không thể thi hành nhưng chưa được giải thích và thống nhất ý kiến… thì còn tồn tại rất nhiều các nguyên nhân chủ quan khác mà các cơ quan Thi hành án dân sự cần lưu ý để có biện pháp giải quyết phù hợp bao gồm:

- Một số cơ quan Thi hành án dân sự chưa thật sự phát huy tốt vai trò, tính chủ động của mình trong việc giải quyết các vụ án tồn đọng bằng nhiều biện pháp tích cực khác nhau hoặc tổng hợp các biện pháp để mang lại hiệu quả cao nhất, chưa tranh thủ được vai trò to lớn của cấp ủy, các tổ chức đoàn thể trong quá trình giải quyết vụ việc, đặc biệt là chưa phát huy được sức mạnh to lớn của Ban Chỉ đạo Thi hành án dân sự các cấp trong khi đây lại là điêu kiện thuận lợi cơ bản để các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị của mình;

- Vẫn tồn tại một bộ phận không nhỏ đội ngũ chấp hành viên, cán bộ, công chức cơ quan Thi hành án dân sự có trình độ chuyên môn còn hạn chế, kỹ năng xử lý tình huống, giải quyết công việc chưa cao, thiếu tính chủ động, sáng tạo và chưa thật sự nêu cao tinh thần trách nhiệm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ;

- Việc kiểm tra, đôn đốc giải quyết việc thi hành án chưa được thực hiện tốt, thiếu tính quyết liệt, chưa tạo được động lực cơ bản để các cơ quan Thi hành án dân sự, các chấp hành viên, các cán bộ, công chức cố gắng, nỗ lực thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, đẩy nhanh tiến trình giải quyết án tồn đọng;

- Việc phân bổ cán bộ, công chức tại nhiều đơn vị chưa thật sự phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ được giao, nhiều nơi thiếu nguồn lực khá trầm trọng làm ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ thi hành án dân sự trên địa bàn;

-  Công tác thi đua khen thưởng còn mang tính hình thức, chưa thật sự tạo ra động lực để các cán bộ, công chức của Ngành cố gắng, nỗ lực phấn đấu thực hiện tốt nhiệm vụ được giao cũng là nguyên nhân cơ bản khiến cho chỉ tiêu giảm án tồn đọng ở nhiều đơn vị còn khá cao.

Một khi đã xác định được những nguyên nhân nào là cơ bản nhất, trọng tâm nhất, gây ra ảnh hưởng lớn nhất thì việc xác định các giải pháp sẽ hiệu quả hơn, thiết thực hơn và khả thi hơn rất nhiều.

Hai là, cần tiến hành ngay việc kiểm tra, rà soát, xác minh, phân loại án một cách chính xác hơn, cụ thể hơn, chi tiết hơn

Đặc biệt, ở mỗi vụ việc tồn đọng, bên cạnh phân loại án có điều kiện thi hành hay không có điều kiện thi hành cần xác định rõ một số nội dung cơ bản để giải quyết vụ việc hiệu quả hơn như:

- Khả năng giải quyết vụ việc như thế nào, thời gian bao lâu?

- Những căn cứ pháp luật nào là cơ sở để có thể đưa vụ việc vào diện miễn, giảm, trả đơn, ủy thác, đình chỉ,…theo đúng quy định?

- Những khó khăn cơ bản trong giải quyết vụ việc là gì?

- Hướng giải quyết vụ việc hiệu quả nhất, hợp lý nhất?

- Để giải quyết tốt vụ việc cần những điều kiện gì như: Xin ý kiến chỉ đạo nghiệp vụ của cấp trên hoặc xin ý kiến của Ban Chỉ đạo Thi hành án dân sự? cần phối hợp với những cơ quan, đơn vị, tổ chức nào?  

Có như thế, tiến trình giải quyết án tồn đọng mới có những bước tiến nhất định và đạt kết quả cao hơn.

Ba là, thực hiện tốt công tác phối hợp trong quá trình giải quyết án tồn đọng

Bên cạnh việc ký kết các Quy chế phối hợp với các cơ quan, Ban, Ngành khác, các cơ quan Thi hành án dân sự cần làm tốt hơn nữa công tác phối hợp để giải quyết vụ việc thi hành án dân sự còn tồn đọng, đặc biệt cần phát huy tốt vai trò, chức năng của Ban Chỉ đạo Thi hành án dân sự, làm tốt công tác này sẽ tạo nên rất nhiều điều kiện thuận lợi cho cơ quan Thi hành án dân sự giải quyết tốt những vụ án phức tạp, kéo dài tại địa phương.

Bốn là, nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác hướng dẫn, chỉ đạo nghiệp vụ thi hành án dân sự

Bằng hệ thống các giải pháp bao gồm: Ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể về công tác hướng dẫn chỉ đạo nghiệp vụ để các đơn vị trực thuộc có căn cứ, cơ sở chủ động thực hiện một cách hiệu quả; triển khai thực hiện tốt công tác kiểm tra về thi hành án dân sự, tăng cường việc kiểm tra theo chuyên đề liên quan đến công tác giải quyết án tồn đọng để có căn cứ hướng dẫn, chỉ đạo nghiệp vụ sát đúng, mang lại kết quả cao hơn; tranh thủ ý kiến chỉ đạo nghiệp vụ của cấp trên cũng như ý kiến chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Thi hành án dân sự đối với từng vụ việc cụ thể; đưa nội dung nâng cao hiệu quả công tác hướng dẫn, chỉ đạo nghiệp vụ trở thành nhiệm vụ trọng tâm của kế hoạch công tác với mục tiêu, lộ trình, phương án thực hiện cụ thể;…

Năm là, làm tốt công tác thi đua khen thưởng về công tác giảm án tồn đọng

Công tác thi đua khen thưởng đóng một vai trò rất quan trọng trong việc thúc đẩy, tạo nên động lực, khí thế để các cán cộ, công chức, các đơn vị Thi hành án dân sự nỗ lực, quyết tâm hoàn thành tốt hơn nữa nhiệm vụ được giao. Chính vì vậy, có thể xem đây là “Công cụ” cơ bản nhằm tạo “Đòn bẩy” cơ bản để đẩy nhanh tiến độ giải quyết án tồn đọng. Để làm được điều đó, các cơ quan Thi hành án dân sự cần làm tốt công tác thi đua khen thưởng nói chung và công tác thi đua khen thưởng về giảm án tồn đọng nói riêng, cụ thể:

- Phải đảm bảo công tác thi đua khen thưởng thật sự mang tính thực chất, biểu dương, ghi nhận những tập thể, cá nhân đã có nhiều nỗ lực, cố gắng, đạt được nhiều thành tích quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ, đồng thời cần nghiêm khắc phê bình, xử lý kỷ luật bằng hình thức thích hợp những đơn vị, cá nhân chưa làm tốt vai trò của mình, chưa phát huy tốt tinh thần trách nhiệm dẫn đến ăn tồn đọng, kéo dài, làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của đương sự, khiến dư luận bức xúc nảy sinh khiếu kiện, khiếu nại về thi hành án dân sự;

- Đưa chỉ tiêu “Giảm án tồn đọng” hiệu quả trở thành tiêu chí quan trọng để bình xét thi đua khen thưởng cuối năm nhằm tạo động lực thúc đẩy các cơ quan Thi hành án dân sự, các cán bộ, công chức của Ngành nỗ lực, cố gắng hơn nữa để hoàn thành nhiệm vụ được giao;

- Tổ chức phát động phong trào thi đua giảm án tồn đọng theo từng giai đoạn cụ thể, mỗi năm có thể tổ chức từ 1-2 đợt để góp phần tạo nên những hiệu ứng tốt về tư tưởng, tinh thần, đẩy nhanh kết quả giải quyết án tồn đọng. Trên cơ sở đó cần chú trọng biểu dương, khen thưởng, nhân rộng những điển hỉnh tiên tiến, những cách làm hay để các đơn vị học tập, noi theo, đồng thời nên xây dựng danh hiệu “Lá cờ đầu” về công tác giảm án tồn đọng theo từng năm để các đơn vị cố gắng phấn đấu đạt được danh hiệu này. Động lực thi đua sẽ là yếu tố thúc đẩy hết sức cơ bản để công tác giải quyết án tồn đọng đạt được kết quả mong đợi.

Để công tác giảm án tồn đọng trong thời gian tới đạt kết quả cao, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thi hành án dân sự thì việc áp dụng một cách quyết liệt, đồng bộ, khoa học, có hệ thống các giải pháp nêu trên là hết sức cần thiết. Bởi vì thực tiễn cho thấy bản án, quyết định của Tòa án được tổ chức thi hành án nghiêm túc sẽ có ý nghĩa đối với đời sống xã hội và đây cũng là minh chứng quan trọng nhất thể hiện các cơ quan Tư pháp đã hoàn thành chức năng nhiệm vụ được giao, điều này sẽ tạo nên dư luận xã hội tốt, làm cho uy tín quản lý điều hành của Nhà nước ngày càng được nâng cao hơn, góp phần phấn đấu hoàn thiện mục tiêu Nhà nước pháp quyền của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Hạnh Nguyên