Theo Sắc lệnh 130/SL, việc thi hành án dân sự thể hiện quyền lực của nhà nước và được bảo đảm bằng sức mạnh cưỡng chế. Thời kỳ này, mặc dù cơ cấu tổ chức còn rất đơn giản, số lượng cán bộ còn ít và nghiệp vụ còn nhiều hạn chế, song ban Tư pháp xã và Thừa phát lại đã có nhiều cố gắng trong việc thi hành những bản án, mệnh lệnh của Thẩm phán, góp phần bảo đảm pháp chế của Nhà nước Cách mạng Việt Nam, đặt nền móng cho công tác thi hành án dân sự sau này.
Với tinh thần thượng tôn pháp luật, Hiến pháp năm 1980 lần đầu tiên đã ghi nhận thành nguyên tắc hiến định về giá trị thi hành của các bản án, quyết định: Các bản án và quyết định của Tòa án nhân dân đã có hiệu lực pháp luật phải được các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội và mọi công dân tôn trọng; những người và đơn vị hữu quan phải nghiêm túc chấp hành. Đây chính là những cơ sở pháp lý quan trọng giúp Cơ quan Thi hành án dân sự có những chuyển biến quan trọng trong lịch sử phát triển của mình giai đoạn 1981-1989.
Ngày 28/8/1989, Pháp lệnh thi hành án dân sự - văn bản có hiệu lực cao nhất, lần đầu tiên đã được ban hành, đặt cơ sở pháp lý cho việc tăng cường, hoàn thiện tổ chức và hoạt động thi hành án dân sự. Trải qua nhiều giai đoạn, năm 1993 công tác thi hành án dân sự được chuyển giao từ TAND sang các cơ quan thuộc Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã ban hành Pháp lệnh Thi hành án dân sự, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cải cách về thi hành án dân sự.
Năm 2004, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh Thi hành án dân sự mới với nhiều đổi mới quan trọng. Qua hơn 3 năm thực hiện Pháp lệnh năm 2004, hoạt động thi hành án dân sự đã có những bước chuyển biến quan trọng, nhiều vụ việc phức tạp, tồn đọng lâu năm cũng đã được tổ chức thi hành đáng kể, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan tổ chức và công dân. Tuy nhiên, so với đòi hỏi của thực tiễn và yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới thì hoạt động thi hành án dân sự vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập, hàng năm, án vẫn còn tồn đọng chưa được giải quyết dứt điểm, đã làm giảm hiệu lực quản lý nhà nước, tính nghiêm minh pháp luật, bản án của Toà án chưa được thi hành triệt để trên thực tế. Đặc biệt là Pháp lệnh năm
2004 chưa giải quyết một cách cơ bản trong cơ chế quản lý, mô hình tổ chức bộ máy của Cơ quan Thi hành án dân sự chưa thực sự ngang tầm với nhiệm vụ.
Từ việc xác định rõ tầm quan trọng của công tác thi hành án dân sự trong thời kỳ mới đã được Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ chính trị về Chiến lược cải cách Tư pháp đến năm 2020. Đảng, Nhà nước chủ trương ban hành Luật Thi hành án dân sự nhằm tiếp tục thể chế hoá các chủ trương, đường lối của Đảng về công tác thi hành án, hoàn thiện các quy định về củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy, xác định rõ hơn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, vị trí, vai trò của Cơ quan Thi hành án; tạo điều kiện thuận lợi cho thực hiện nhiệm vụ thi hành án dân sự.
Ngày 14/11/2008, tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khoá XII đã thông qua Luật Thi hành án dân sự và Nghị quyết số 24/2008/QH12 về thi hành Luật. Ngày 09/9/2009, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 74/2009/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thi hành án dân sự về Cơ quan quản lý Thi hành án dân sự, Cơ quan Thi hành án dân sự và công chức làm công tác thi hành án dân sự. Những văn bản pháp luật nêu trên là cơ sở pháp lý quan trọng tạo chuyển biến cơ bản trong công tác thi hành án dân sự, quy định hệ thống tổ chức Cơ quan Thi hành án dân sự theo ngành dọc. Theo đó, hệ thống các cơ quan Thi hành án dân sự được xác định rõ hơn theo nguyên tắc quản lý tập trung, thống nhất theo ngành dọc từ Trung ương đến cấp huyện, với một vị thế mới, tương xứng nhiệm vụ được giao và phù hợp với yêu cầu tiến trình cải cách tư pháp.
Căn cứ Quyết định số 2917/QĐ-BTP ngày 06 tháng 11 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp về việc thành lập Cục Thi hành án dân sự tỉnh Gia Lai; Ngày 11/12/2009, Bộ Tư pháp và Ủy ban nhân dân tỉnh Gia Lai đã phối hợp tổ chức Lễ công bố quyết định thành lập Cục Thi hành án dân sự tỉnh và Chi cục Thi hành án dân sự các huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh Gia Lai.
Ngày 25/11/2014, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án dân sự, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2015. Luật sửa đổi, bổ sung 55/183 điều, trong đó có một số điểm mới đã khắc phục những bất cập của Luật Thi hành án dân sự năm 2008. Tiếp tục thể chế hoá chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Kết luận số 92-KL/TW ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, trong đó có nội dung liên quan đến quản lý công tác thi hành án dân sự theo hướng tăng cường trách nhiệm, quyền hạn của Tòa án nhân dân và Ủy ban nhân dân địa phương trong công tác thi hành án dân sự; Bảo đảm sự phù hợp với các quy định của Hiến pháp năm 2013 về việc phân công, phối hợp, kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp, trong đó Tòa án nhân dân là cơ quan thực hiện quyền tư pháp, Thi hành án dân sự là cơ quan thuộc hệ thống hành pháp tham gia thực hiện kết quả hoạt động của quyền tư pháp.
Kể từ năm 1993, công tác thi hành án dân sự được chuyển giao từ Toà án nhân dân sang Chính Phủ, theo đó, Bộ Tư pháp được Chính phủ giao trực tiếp quản lý nhà nước về thi hành án dân sự. Trong 22 năm qua, cán bộ, công chức hệ thống Cơ quan Thi hành án dân sự cả nước nói chung và cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Gia Lai nói riêng đã góp phần bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và pháp chế XHCN; bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và nhà nước, góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước.Tại thời điểm nhận bàn giao từ Tòa án nhân dân (1/7/1993), Cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh chỉ có 12 đơn vị thi hành án (Phòng thi hành án và 11 Đội thi hành án), với 13 cán bộ công chức, đến nay, Cơ quan Thi hành dân sự tỉnh Gia Lai gồm có: Cục Thi hành án dân sự tỉnh, với 05 Phòng chuyên môn: Kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, Văn phòng, Tổ chức cán bộ, Tài chính – Kế toán, Nghiệp vụ và tổ chức thi hành án và 17 Chi cục Thi hành án dân sự huyện, thị xã, thành phố trực thuộc, với 171/173 biên chế được giao. Công tác tổ chức ngày càng chú trọng và được kiện toàn, toàn tỉnh có 76 Chấp hành viên (06 Chấp hành viên trung cấp, 70 Chấp hành viên sơ cấp); 13 Thẩm tra viên, 33 Thư ký thi hành án. Về cơ sở vật chất, trụ sở làm việc của Cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh khi nhận bàn giao từ TAND chưa có trụ sở riêng, mà chỉ được bố trí làm việc chung với Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp. Từ đó đến nay, Cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh luôn được sự quan tâm của Bộ Tư pháp và UBND tỉnh trong việc đầu tư kinh phí và giao đất để xây dựng trụ sở làm việc riêng. Đến nay, về cơ bản, trụ sở, cơ sở vật chất và phương tiện làm việc cho đội ngũ cán bộ công chức được đảm bảo bố trí đầy đủ từ cấp tỉnh đến cấp huyện.Thời gian qua, hoạt động thi hành án dân sự đã được coi là một trong các nhiệm vụ chính trị quan trọng được cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương quan tâm. Ban Chỉ đạo Thi hành án dân sự cấp tỉnh và 17 Ban Chỉ đạo Thi hành án dân sự huyện, thị xã, thành phố được được thành lập, củng cố, kiện toàn và hoạt động ngày càng hiệu quả. Giúp Ủy ban nhân dân tỉnh và Ủy ban nhân dân huyện, thị xã, thành phố thực hiện tốt hơn nhiệm vụ quyền hạn của mình trong công tác thi hành án dân sự, nhất là trong chỉ đạo việc tổ chức phối hợp các cơ quan có liên quan trong thi hành án dân sự trên địa bàn và chỉ đạo việc tổ chức cưỡng chế thi hành các vụ án lớn, phức tạp, có ảnh hưởng về an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương.
Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, Bộ Tư pháp, Tổng Cục Thi hành án dân sự, sự phối hợp của các Ban, Ngành, đoàn thể cùng với sự đoàn kết, sáng tạo và nỗ lực của toàn thể cán bộ, công chức Cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Gia Lai, 22 năm qua luôn phấn đấu đạt và vượt chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao. Kết quả thi hành án về việc và về giá trị, nhìn chung đều đạt và vượt chỉ tiêu đề ra, tăng dần qua từng giai đoạn; số việc còn phải thi hành chuyển kỳ sau giảm đáng kể. Từ năm 1993 đến nay, Cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh đã thi hành xong 63.025 việc, thu được trên 1.833 tỷ đồng.
Qua 22 năm xây dựng và trưởng thành, Cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Gia Lai được Chủ tịch nước tặng thưởng 02 Huân chương lao động hạng 3 (01 tập thể và 01 cá nhân); Chính phủ tặng 01 cờ thi đua; Thủ tướng Chính phủ tặng 08 Bằng khen ( cho 04 tập thể và 04 cá nhân); UBND tỉnh tặng cờ thi đua cho 03 tập thể; Bộ Tư
pháp tặng cờ thi đua 08 tập thể. Ngoài ra, nhiều tập thể và cá nhân được Bộ trưởng Bộ Tư pháp tặng bằng khen, công nhận Chiến sỹ thi đua Ngành, Chiến sỹ thi đua cơ sở ...
Ghi nhận thành tích vẻ vang của Hệ thống Cơ quan Thi hành án dân sự và động viên các thế hệ cán bộ, công chức và người làm công tác Thi hành án dân sự cả nước tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp, ngày 5/3/2013, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã ký Quyết định số 397/QÐ-TTg lấy ngày 19/7 hàng năm là "Ngày Truyền thống Thi hành án dân sự", đánh dấu chặng đường lịch sử hình thành và phát triển của Cơ quan Thi hành án dân sự. Đây là dịp quan trọng để các thế hệ cán bộ, công chức và người làm công tác thi hành án dân sự trên phạm vi cả nước tổ chức ôn lại truyền thống vẻ vang và động viên khích lệ cán bộ, công chức nêu cao tinh thần trách nhiệm trong công việc, tiếp thu, kế thừa và phát huy truyền thống, đề ra những phương hướng, giải pháp mới, sáng tạo, hiệu quả nhằm xây dựng Cơ quan Thi hành án dân sự đáp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp và xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
NGUYỄN THÀNH LONG – CỤC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH