Nhận diện một số biểu hiện né tránh, đùn đẩy, làm việc cầm chừng, sợ trách nhiệm, không dám làm trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức hệ thống THADS, nguyên nhân và giải pháp

- Còn tình trạng sợ trách nhiệm không dám chỉ đạo, thờ ơ đối với những đề xuất, kiến nghị của công chức, dẫn đến tình trạng công chức khi gặp khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi nhiệm vụ không biết xin ý kiến ai, tạo tâm lý chán nản, mất động lực làm việc trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức.
- Một số cấp uỷ, Lãnh đạo đơn vị chưa thể hiện hết vai trò, trách nhiệm của mình trong công tác chỉ đạo, điều hành; đối với những vấn đề mang tính chất quan trọng, cần thiết nhưng chỉ đạo chưa quyết liệt, chưa có chế tài để xử lý, răn đe đối với cán bộ, đảng viên, công chức sai phạm hoặc có dấu hiệu sai phạm. Công tác quản lý, chỉ đạo điều hành một số địa phương còn chưa thực sự sát sao, quyết liệt. Việc lãnh đạo, chỉ đạo của Thủ trưởng các cơ quan đối với công chức trong từng đơn vị đôi lúc chưa chặt chẽ; một số nơi chưa kịp thời phát hiện những trường hợp có dấu hiệu suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống dẫn đến hành vi tiêu cực, tham nhũng, có trường hợp phải xử lý hình sự.
- Có tình trạng Chấp hành viên chậm xác minh, chậm xử lý tài sản; chưa tích cực tổ chức thi hành án; có hồ sơ đã tổ chức thi hành nhiều năm nhưng chưa thi hành dứt điểm; việc hiểu và vận dụng quy định pháp luật khi tác nghiệp chưa đúng với tinh thần luật đã quy định; chưa kịp thời áp dụng biện pháp bảo đảm, cưỡng chế thi hành án; đối với các vụ việc có khó khăn, vướng mắc nhưng Chấp hành viên không kịp thời báo cáo, xin hướng dẫn, chỉ đạo nghiệp vụ dẫn đến việc thi hành án kéo dài, cũng có một số Chấp hành viên có biểu hiện sợ sai, sợ trách nhiệm cho nên một số vụ việc không dám kê biên xử lý tài sản; cưỡng chế giao tài sản; có văn bản đề nghị cấp trên hướng dẫn, chỉ đạo nghiệp vụ hoặc có văn bản đề nghị Tòa án nhân dân có văn bản giải thích trong khi bản án, quyết định đã rõ. Có trường hợp Chấp hành viên chưa tích cực phối hợp với các cơ quan liên quan tại địa phương trong việc xác minh, xử lý tài sản, tìm giải pháp tháo gỡ vướng mắc, khó khăn dẫn đến vụ việc thi hành án bị kéo dài.
- Có tình trạng lãnh đạo phân công đối với các địa bàn trọng điểm, có nhiều án phức tạp, Chấp hành viên tìm cách né tránh không nhận hoặc khi được phân công tổ chức thi hành những việc thi hành án phức tạp, khó khăn thì Chấp hành viên tác nghiệp cầm chừng, kéo dài chờ cho hết niên độ, lãnh đạo đổi địa bàn phân công cho Chấp hành viên khác nhằm né tránh trách nhiệm…
Việc công chức, nhất là người đứng đầu cơ quan, đơn vị né tránh, đùn đẩy, làm việc cầm chừng, sợ trách nhiệm không dám làm sẽ làm cho công chức thuộc thẩm quyền quản lý thiếu niềm tin, thiếu năng nổ, thiếu nhiệt huyết, làm việc cầm chừng, không muốn cống hiến, không dám tham mưu những ý tưởng, cách làm mới, sáng tạo, đột phá vì sợ không được ghi nhận, triển khai trên thực tế hoặc xảy ra sai phạm ngoài ý muốn.
Việc cán bộ, công chức né tránh, đùn đẩy công việc, có tâm lý e dè, sợ sai, sợ trách nhiệm, không dám tham mưu, đề xuất xử lý công việc, dẫn đến vụ việc kéo dài, gây bức xúc cho người dân dẫn đến tình trạng khiếu nại, tố cáo vượt cấp.  Tình trạng này nếu diễn ra thường xuyên, phổ biến sẽ khiến nhiều công việc bị trì trệ, ách tắc, nhiều nguồn lực của đất nước không được phát huy, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế - xã hội. Rộng hơn, đảng viên, công chức sợ trách nhiệm sẽ làm giảm sút năng lực lãnh đạo của Đảng và sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng; làm cản trở sự phát triển của đất nước; làm sa sút niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Việc né tránh, đùn đẩy, làm việc cầm chừng, sợ trách nhiệm không dám làm của đảng viên, công chức ở những cấp độ khác nhau đều hết sức nguy hại, tác động tiêu cực đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đến sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
II. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng né tránh, đùn đẩy, làm việc cầm chừng, sợ trách nhiệm không dám làm trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức hệ thống THADS
1. Nguyên nhân khách quan
- Một số quy định của Luật THADS không còn phù hợp; thiếu nhiều quy định để giải quyết các vấn đề còn phát sinh trên thực tiễn; còn quy định mâu thuẫn, chồng chéo giữa Luật THADS và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan, trình tự, thủ tục THADS chưa thực sự tinh gọn, hiệu quả dẫn đến tình trạng Chấp hành viên, công chức làm công tác THADS còn e dè, ngại phát sinh đơn thư khiếu nại, tố cáo, sợ trách nhiệm nên chưa kịp thời, chưa quyết liệt trong việc tổ chức thi hành án.
- Số việc và tiền phải thi hành có giá trị phải thi hành ngày càng lớn, có tính chất phức tạp; tài sản phải xử lý nhiều, ở nhiều địa phương khác nhau. Trong khi đó, cơ chế quản lý, công khai tài sản ở Việt Nam còn nhiều hạn chế, bất cập. Dẫn đến thời gian thi hành án kéo dài, áp lực phải thi hành xong việc đặt nặng lên vai Chấp hành viên.
- Áp lực công việc của Chấp hành viên trong công tác THADS ngày càng gia tăng; số vụ việc phải thi hành hàng năm lớn, nhiều vụ việc có tính chất phức tạp, trong khi pháp luật quy định rất nhiều trình tự, thủ tục phải thực hiện; nhiều trường hợp người phải thi hành án không tự giác thi hành, thậm chí cản trở, chống đối, việc thi hành án, có lời nói, hành động đe dọa, lăng mạ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, thậm chí là tính mạng, sức khỏe của Chấp hành viên và công chức cơ quan THADS. Kinh tế xã hội của đất nước có giai đoạn gặp khó khăn, thách thức, tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp; đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn; thị trường bất động sản nhiều biến động... đã ảnh hưởng lớn tới các mặt đời sống xã hội nói chung, đến việc thực hiện chỉ tiêu của Chấp hành viên, của cơ quan THADS.
- Biên chế không được tăng thêm mà còn bị cắt giảm theo lộ trình nên nhiều cơ quan THADS địa phương không đủ số lượng biên chế để bố trí theo vị trí việc làm, công chức tại các cơ quan THADS thường phải kiêm nhiệm nhiều vị trí, dẫn đến khó khăn trong việc triển khai công việc, ảnh hưởng rất lớn đến hiệu lực, hiệu quả hoạt động của đơn vị cũng như kết quả thực hiện chỉ tiêu nhiệm vụ.
- Ý thức chấp hành pháp luật của người phải thi hành án chưa tốt, nhiều trường hợp chống đối, chây ỳ, cản trở việc thi hành án gây khó khăn cho việc tác nghiệp của Chấp hành viên, nên Chấp hành viên có tâm lý né tránh va chạm các trường hợp chống đối, phức tạp.
- Trách nhiệm và sự phối hợp của một số cơ quan, đơn vị có liên quan trong công tác THADS ở một số địa phương chưa thật sự hiệu quả. Ban Chỉ đạo THADS một số nơi chưa phát huy được hết vai trò trong chỉ đạo công tác phối hợp trong THADS, chưa xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm trong công tác phối hợp nên chưa nâng cao được trách nhiệm của cơ quan, tổ chức cũng như của cá nhân được phân công phối hợp. Bên cạnh đó, công tác phối hợp của một số cơ quan THADS với các cơ quan liên quan như Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân, Công an… có nơi còn chưa chặt chẽ, thường xuyên; chưa chủ động, tích cực đề xuất tham mưu cho cấp ủy và chính quyền địa phương, Ban Chỉ đạo THADS trong chỉ đạo, lãnh đạo công tác THADS, nhất là các vụ án có giá trị lớn, có tính chất phức tạp. Mọi vấn đền liên quan đến việc chậm tổ chức thi hành án, sai sót trong tổ chức thi hành án hầu như đều xác định là lỗi của cơ quan THADS.
- Chưa có cơ chế hữu hiệu để bảo đảm sự an toàn cho tính mạng, sức khỏe của Chấp hành viên nói riêng, đội ngũ công chức cơ quan THADS nói chung và gia đình họ trong khi thi hành công vụ.
- Trong thời gian qua, có một số cá nhân làm việc không có mục đích vụ lợi, không tiêu cực, tham nhũng nhưng trong quá trình vận dụng, áp dụng pháp luật vào giải quyết công việc có những sai sót, vi phạm dẫn đến phải chịu trách nhiệm hình sự hoặc bị xử lý kỷ luật, từ đó đã tác động đến tâm lý của một số cán bộ, công chức sợ bị sai, sợ bị liên lụy, sợ bị gánh trách nhiệm nên làm việc cầm chừng, không quyết liệt.
- Tác động của mặt trái cơ chế thị trường khi vật chất, tiền bạc được đề cao. Cán bộ, đảng viên, công chức sống và làm việc trong môi trường đó khó có thể tránh khỏi những tác động tiêu cực về mặt tư tưởng, lối sống và kéo theo là sự tính toán lợi ích cá nhân trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ dẫn đến tình trạng né tránh, đùn đẩy, sợ trách nhiệm.
2. Nguyên nhân chủ quan
- Một số nơi, Thủ trưởng cơ quan THADS và Chấp hành viên chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm được giao; chưa tích cực, chủ động trong việc tổ chức thi hành án. Công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành của Thủ trưởng một số cơ quan THADS chưa thực sự sâu sát, hiệu quả; công tác kiểm soát công việc chưa được thường xuyên, còn hiện tượng “khoán trắng” cho Chấp hành viên; công tác kiểm tra, tự kiểm tra chưa được chú trọng, việc thực hiện có nơi vẫn còn mang tính hình thức, chưa thật sự chất lượng.
- Một số công chức, Chấp hành viên năng lực còn hạn chế; chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm, chưa tích cực học tập, nghiên cứu, nhất là các văn bản pháp luật về THADS và văn bản liên quan, dẫn đến việc vận dụng, áp dụng trong thực tiễn còn lúng túng, sai sót làm phát sinh khiếu nại tố cáo của đương sự, dẫn đến việc thi hành án bị kéo dài.
- Một số công chức chưa phát huy hết tinh thần trách nhiệm, năng lực còn hạn chế, chưa tích cực rèn luyện bản lĩnh nghề nghiệp, tích lũy kinh nghiệm và học tập nghiên cứu để nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực công tác nên chưa thực sự nắm vững các nội dung, các quy định pháp luật có liên quan đến công tác THADS do đó, chưa thực sự chủ động, kịp thời và quyết liệt trong tổ chức THADS. Một bộ phận nhỏ cán bộ, đảng viên, công chức ngại đấu tranh, không dám nói ra chính kiến của mình, ngại va chạm vì sợ ảnh hưởng đến chức vụ, vị trí công tác của mình, chỉ máy móc những gì cấp trên chỉ đạo, không đột phá, đổi mới, sáng tạo. Bên cạnh đó, vẫn có công chức mang chủ nghĩa cá nhân, luôn tính toán được, mất cho bản thân khi có vấn đề xảy ra.
- Vẫn còn tình trạng Lãnh đạo đơn vị chưa thực sự sâu sát trong kiểm tra và thực hiện công tác quản lý, điều hành, chưa thể hiện đúng vai trò trách nhiệm của người đứng đầu. Chưa đề ra được các giải pháp để phát huy tính năng động, sáng tạo của cán bộ, công chức, đảng viên nhằm tạo động lực cho cán bộ, công chức, đảng viên yên tâm công tác, phấn đấu, cống hiến vì nhiệm vụ chung.Vẫn tồn tại một số cán bộ, đảng viên, công chức có thái độ thờ ơ trước những vấn đề khó khăn của tập thể. Lãnh đạo đơn vị thiếu đôn đốc, kiểm tra, hời hợt trong công tác quản lý, điều hành, chưa đề cao vai trò trách nhiệm của người đứng đầu.
- Cấp uỷ, Lãnh đạo đơn vị chưa đề ra được cơ chế, chính sách để phát huy tính năng động, sáng tạo của cán bộ, công chức, đảng viên cũng như trong bảo vệ, kiểm tra, giám sát, phê bình và xử lý cán bộ sai phạm.
III. Một số giải pháp nhằm chấn chỉnh, khắc phục tình trạng né tránh, đùn đẩy, làm việc cầm chừng, sợ trách nhiệm không dám làm
1. Giải pháp liên quan đến công tác tổ chức, cán bộ
- Tiếp tục thực hiện nghiêm Quy định số 114-QĐ/TW ngày 11/7/2023 của Bộ Chính trị về việc kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ; Người đứng đầu đơn vị phải nêu cao trách nhiệm, thực hiện tiên phong, gương mẫu thực hiện Quy định, chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện tại đơn vị mình.
- Đẩy mạnh công tác giáo dục tư tưởng chính trị, nâng cao ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện, giữ vững bản lĩnh chính trị, nhân cách, đạo đức cách mạng liêm chính, chí công vô tư… của đội ngũ cán bộ, công chức, đảng viên. Thủ trưởng đơn vị phối hợp cấp ủy, các tổ chức đoàn thể thường xuyên quán triệt tinh thần công chức càng nắm giữ chức vụ cao càng phải nghiêm khắc, càng đòi hỏi trách nhiệm cao, càng phải nêu gương về sự chủ động tích cực gánh vác trách nhiệm, dám nghĩ dám làm, phát huy cao nhất năng lực, tính sáng tạo, nhiệt huyết vì công việc chung... Cấp uỷ, Lãnh đạo đơn vị chú trọng quán triệt tinh thần, trách nhiệm của công chức, nhất là người đứng đầu càng đòi hỏi trách nhiệm cao, càng phải nêu gương về sự chủ động tích cực gánh vác trách nhiệm, dám nghĩ dám làm, phát huy cao nhất năng lực, tính sáng tạo, nhiệt huyết vì công việc chung, vì lợi ích và nhiệm vụ chung.
- Đánh giá đúng năng lực, kết quả thực hiện nhiệm vụ của từng công chức để làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng, đề bạt, bổ nhiệm, luân chuyển, điều động, quy hoạch, bố trí cán bộ, công chức phù hợp với năng lực, sở trường trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của từng công chức nhằm phát huy hết tinh thần trách nhiệm của mỗi công chức.
- Kịp thời ghi nhận, biểu dương, khen thưởng tập thể, cá nhân có nhiều nỗ lực phấn đấu, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ chung, đảm bảo nguyên tắc chung là khen thưởng đúng người, đúng thành tích và đúng lúc; kỷ luật đúng người, đúng mức độ vi phạm, đúng quy định của Đảng, của pháp luật. Đổi mới công tác thi đua, khen thưởng để tạo động lực thúc đẩy phong trào thi đua một cách thực chất, không phô trương hình thức, khắc phục bệnh thành tích cũng là cách để khắc phục “bệnh sợ trách nhiệm” hiện nay.  
Ngày 29/9/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 73/2023/NĐ-CP quy định về khuyến khích, bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. Ngày 09/10/2023, Tổng cục Thi hành án dân sự (THADS) đã có Công văn số 3769/TCTHADS-TCCB triển khai thực hiện Nghị định số 73/2023/NĐ-CP ngày 29/9/2023 nêu trên đến toàn hệ thống THADS. Các cơ quan THADS cần nghiêm túc triển khai, thực hiện có hiệu quả quy định này.
- Đẩy mạnh công tác giáo dục, bồi dưỡng, nâng cao ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện, giữ vững bản lĩnh chính trị, nhân cách, đạo đức cách mạng liêm chính, chí công vô tư… của đội ngũ cán bộ, công chức, đảng viên. Đặc biệt, cần đổi mới chế độ chính sách lương thưởng, đãi ngộ đối với cán bộ, công chức nhằm đảm bảo chất lượng cuộc sống để họ không nảy sinh suy nghĩ phải tham ô, tham nhũng, trục lợi, tư lợi.
- Thực hiện tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng; việc đánh giá, xếp loại công chức hằng năm phải đảm bảo chính xác, công tâm, khách quan, minh bạch để quy hoạch đúng và bố trí việc làm phù hợp với năng lực, sở trường của công chức; kịp thời rà soát, thay thế hoặc điều chuyển sang công việc khác đối với công chức năng lực yếu, không dám làm, né tránh, đùn đẩy, thiếu trách nhiệm, trì trệ và không đáp ứng yêu cầu công việc được cấp có thẩm quyền giao; cơ quan, đơn vị không vì mục đích nhanh chóng hoàn thiện cơ cấu mà đề bạt, bổ nhiệm công chức chưa thực sự nổi trội trong công tác vào chức danh/chức vụ dự kiến bổ nhiệm.
- Thực hiện nghiêm và đầy đủ các chế độ chính sách về tiền lương, phụ cấp…tăng cường các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện làm việc, công vụ hỗ trợ; Kịp thời động viên, tuyên dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích nổi bật trong hoạt động thi hành án cũng như những cá nhân có hành động mưu trí, dũng cảm trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, bao gồm cả lực lượng cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp, Viện kiểm sát nhân dân, các cơ quan hữu quan làm công tác phối hợp thi hành án… Nghiên cứu, bổ sung các chính sách, chế độ phù hợp đối với công chức thuộc diện phải chuyển đổi vị trí công tác định kỳ (Kế toán, Chấp hành viên…) nhất là những nơi chuyển đổi có vị trí khoảng cách xa, đi lại khó khăn, để công chức yên tâm công tác, có điều kiện chăm lo cho gia đình.
- Thường xuyên kiểm tra, chấn chỉnh việc thực thi nhiệm vụ và chấp hành pháp luật, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm mọi hành vi vi phạm pháp luật của người thi hành công vụ. Tập trung kiểm tra, giám sát gắn với trách nhiệm người đứng đầu, cán bộ chủ chốt ở những nơi dễ xảy ra vi phạm, có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; làm rõ và có biện pháp xử lý đối với cán bộ né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, không làm đúng, đầy đủ quyền hạn trách nhiệm được giao, thay thế hoặc điều chuyển sang công việc khác đối với công chức năng lực yếu, không dám làm, né tránh, đùn đẩy, thiếu trách nhiệm, trì trệ và không đáp ứng yêu cầu công việc được cấp có thẩm quyền giao.
- Kiên quyết xử lý, thậm chí cho thôi chức vụ, điều chuyển, thay thế đối với những trường hợp công chức cố tình né tránh, sợ trách nhiệm, đùn đẩy trách nhiệm, không hoàn thành trách nhiệm được giao theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư: Ai không làm được, không dám làm thì đứng sang một bên để người khác làm.
Ngày 20/9/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị định 71/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 112/2020/NĐ-CP ngày 18/9/2020 về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức trong đó bổ sung thêm hành vi bị xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức“ Né tránh, đùn đẩy, không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ chức trách, nhiệm vụ theo quy định của pháp luật”. Đây chính là cơ sở pháp lý quan trọng làm căn cứ để xem xét, xử lý trách nhiệm đối với cách hành vi né tránh, đùn đẩy, làm việc cầm chừng, sợ trách nhiệm không dám làm.
2. Các giải pháp khác
- Cần có cơ chế bảo vệ các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực thi công vụ trong hoạt động THADS, THAHC”. Qua đó nhằm tăng cường các biện pháp mang tính phòng ngừa từ sớm, từ xa, hạn chế tối đa rủi ro, đảm bảo an toàn tuyệt đối, động viên, khích lệ tinh thần, tạo tâm lý vững tin, yêu nghề đối với công chức, cơ quan THADS và thân nhân của họ; chỉ đạo tăng cường triển khai đồng bộ phương án bảo vệ cơ quan, tổ chức, cá nhân thực thi công vụ trong hoạt động thi hành án tại cơ sở.
- Kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền ban hành, sửa đổi, bổ sung quy định hiện hành đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất, trong đó đề nghị tập trung một số vấn đề như:
+ Tăng nặng chế tài đối với những hành vi cản trở, chống đối, xúc phạm, tấn công người thi hành công vụ trong hoạt động thi hành án để bảo đảm tính răn đe, phòng ngừa trong cộng đồng.
+ Sửa đổi, bổ sung quy định về chính sách, chế độ đãi ngộ đặc thù đối với công chức THADS và đối với trường hợp không may gặp tai nạn nghề nghiệp trong quá trình tổ chức thi hành án (như chính sách về chế độ lương, phụ cấp trách nhiệm đặc thù, chính sách hỗ trợ bồi thường nhà nước; chính sách ưu đãi như đối người có công; chính sách bảo hiểm nghề nghiệp như mô hình nhiều nước trên thế giới đang áp dụng…).
+ Sửa đổi, bổ sung chính sách phù hợp về Chấp hành viên theo hướng giảm bớt những nhiệm vụ, quyền hạn không cần thiết, chưa phù hợp, mang tính chất “bao cấp”, “làm thay đương sự”, tạo điều kiện cho Chấp hành viên tập trung, dành nhiều thời gian hơn vào việc thực hiện các trình tự, thủ tục tổ chức thi hành án.
+ Hoàn thiện trình tự, thủ tục tổ chức thi hành án theo hướng rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí. Nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các cơ quan trong thi hành án dân sự./.

                                                     Trần Thị Thùy Linh-Vụ Tổ chức cán bộ