Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã tiếp tục khẳng định mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền trong giai đoạn mới là:
“đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ phẩm chất, năng lực, thực sự chuyên nghiệp, liêm chính; quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả; đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh, bền vững”.Để thực hiện chủ trương của Đảng nêu trên, cán bộ, công chức làm công tác thi hành án dân sự (THADS) cũng cần phải được chuẩn hóa để đáp ứng yêu cầu phát triển của hệ thống tư pháp và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới. Trong phạm vi bài viết, tác giả đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ công chức THADS, cụ thể như sau:
Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng
Tăng cường xây dựng và chỉnh đốn Đảng trong các cơ quan THADS, thực hiện nghiêm các nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, khóa XII) gắn với Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Nghiên cứu hoàn hiện cơ chế lãnh đạo của Đảng về công tác tư pháp; bảo đảm sự lãnh đạo chặt chẽ đối với các cơ quan tư pháp về chính trị, tổ chức và cán bộ; khắc phục tình trạng cấp ủy đảng buông lỏng lãnh đạo hoặc can thiệp không đúng vào hoạt động tư pháp.
- Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức lãnh đạo của cấp ủy đảng, vừa bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, vừa phát huy trách nhiệm, tính chủ động và hiệu lực cao trong quản lý, điều hành của cơ quan, đơn vị. Tăng cường xây dựng Đảng về công tác cán bộ, xây dựng đội ngũ cán bộ cơ quan THADS đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới. Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tăng cường kiểm tra, giám sát việc cụ thể hóa, thể chế hóa và tổ chức thực hiện đầy đủ, kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng về công tác cán bộ; khắc phục triệt để tình trạng chủ trương, nghị quyết đúng, nhưng thực hiện không đầy đủ, không nghiêm, không hiệu quả.
- Chỉ đạo tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, khen thưởng, kỷ luật trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện chủ trương xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cơ quan tư pháp nói chung và cơ quan THADS nói riêng; bảo đảm các tổ chức Đảng và đảng viên trong hệ thống thi hành án thực sự gương mẫu, đi đầu trong việc tuân thủ Hiến pháp và pháp luật.
- Nâng cao nhận thức cho cán bộ, công chức cơ quan THADS về đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển nguồn nhân lực trong tình hình mới, điều kiện mới của quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quán triệt để đội ngũ công chức cơ quan THADS nắm vững chủ trương đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước về xây dựng và phát triển nguồn nhân lực cơ quan THADS, hướng tới xây dựng đội ngũ công chức THADS có cơ cấu hợp lý, bảo đảm số lượng, chất lượng, vững về chuyên môn nghiệp vụ, có phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị vững vàng, thực sự liêm, chính, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp. Hoàn thiện tiêu chí đánh giá đội ngũ công chức THADS dựa trên kết quả công việc và sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp.
Thứ hai, hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực, đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực
Hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước, đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được Đảng xác định là trọng tâm trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền trong giai đoạn mới. Để thực hiện mục tiêu này, trước hết phải nhận diện đầy đủ hành vi tiêu cực trong quá trình tổ chức thụ lý và tổ chức THADS của cán bộ công chức THADS để có biện pháp ngăn ngừa. Xác định rõ vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của cơ quan THADS và mối quan hệ giữa các cơ quan, tổ chức khác trong thực hiện nhiệm vụ, quyền lực phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế, phải được ràng buộc bằng trách nhiệm. Kết hợp chặt chẽ, hiệu quả các cơ chế kiểm tra, giám sát hoạt động THADS. Hoàn thiện cơ chế tiếp nhận, xử lý kịp thời kiến nghị, phản ánh của đương sự liên quan đến cán bộ THADS để kịp thời chấn chỉnh. Phát huy vai trò của nhân dân trong giám sát cán bộ công chức THADS. Xác định rõ trách nhiệm cá nhân người đứng đầu cơ quan THADS nếu để cán bộ công chức vi phạm.
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đối với cán bộ, công chức THADS, có cơ chế kiểm tra thường xuyên các đơn vị thi hành án để phát hiện kịp thời các sai sót trong quá trình thi hành án, từ đó đề ra các biện pháp khắc phục. Ngoài ra, cần thiết lập cơ chế phản biện để người dân và các tổ chức có thể tham gia giám sát công tác thi hành án, đảm bảo cán bộ, công chức thực sự trong sạch, liêm chính, công tâm, bản lĩnh, kỷ cương và trách nhiệm, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Thiết lập các tiêu chí và chỉ số cụ thể để đánh giá chất lượng công tác THADS. Quá trình kiểm tra, giám sát cần phải chú trọng tự kiểm tra và bảo đảm tính toàn diện, kịp thời cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức và kết quả hoạt động chuyên môn, sinh hoạt tư tưởng, quản lý và kiểm tra chế độ học tập, tự rèn luyện của đội ngũ công chức THADS; kết hợp chế độ kiểm tra thường xuyên, theo định kỳ với kiểm tra đột xuất, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao
[1].
Thứ ba, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và cơ quan THADS
Nghị quyết 27-NQ/TW đã xác định mục tiêu cụ thể đến năm 2030: “Tổ chức bộ máy nhà nước cơ bản tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ phẩm chất, năng lực, chuyên nghiệp, liêm chính, chí công, vô tư”; “ Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của hệ thống cơ quan thi hành án…Hoàn thiện cơ chế nâng cao chất lượng, hiệu quả THADS, hành chính theo hướng rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí. Nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các cơ quan trong thi hành án hình sự, dân sự và hành chính; thực hiện xã hội hoá một số hoạt động THADS với cơ chế bảo đảm và lộ trình phù hợp”. Để thúc đẩy thực hiện mục tiêu này, trước mắt, cần tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về sắp xếp, đổi mới tổ chức bộ máy cơ quan THADS theo đúng tinh thần, mục tiêu tại Nghị quyết 18-NQ/TW; Nghị quyết số 19 ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, nâng cao chất lượng đội ngũ công chức thi hành án. Tập trung kiện toàn, củng cố đội ngũ cán bộ, lãnh đạo của các cơ quan thi hành án từ Trung ương đến địa phương, nhất là những địa bàn, đơn vị còn yếu kém; kiên quyết thay thế cán bộ quản lý có năng lực yếu kém, trách nhiệm còn hạn chế; rà soát và hoàn chỉnh quy hoạch chức danh lãnh đạo quản lý giai đoạn 2025-2030; triển khai đồng bộ, hiệu quả các giải pháp điều động, luân chuyển, chuyển đổi vị trí công tác, biệt phái công chức nhằm tăng cường cho những địa bàn có lượng vụ việc lớn, thiếu Chấp hành viên, cơ bản khắc phục tình trạng vi phạm pháp luật trong hoạt động thi hành án.
Trong thời gian tới sẽ có biến động lớn từ tổ chức bộ máy cơ quan THADS đến đội ngũ cán bộ, công chức THADS, đây là cơ hội để để cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, do đó cần phải tăng cường hiệu lực của hệ thống cơ quan THADS, trong bất cứ điều kiện nào cũng không làm gián đoạn và không làm ảnh hưởng đến tiến độ thi hành án, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; đề cao trách nhiệm, hiệu quả phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong thi hành án và hoạt động của Ban Chỉ đạo THADS các cấp, tổ chức thi hành dứt điểm các vụ việc có điều kiện thi hành; có giải pháp phối hợp với các cơ quan liên quan xử lý nghiêm, dứt điểm các trường hợp cản trở, chống đối, chây ỳ, không chấp hành bản án. Tạo cơ chế phối hợp giữa các cơ quan liên quan như tòa án, viện kiểm sát, công an và các tổ chức xã hội để hỗ trợ đội ngũ công chức THADS xử lý các vụ việc phức tạp một cách hiệu quả, giúp nâng cao hiệu quả công tác thi hành án.
Thứ tư, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng công chức THADS
Sự gia tăng khối lượng công việc, đặc biệt là sự phức tạp của các vụ việc thi hành án đòi hỏi phải nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ công chức làm THADS. Phải đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ làm công tác THADS có năng lực chuyên môn và bản lĩnh, phẩm chất chính trị, nghề nghiệp vững vàng, xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn, dài hạn, đổi mới chương trình, nội dung đào tạo, bổi dưỡng can bộ công chức THADS. Thiết kế nội dung đào tạo bồi dưỡng hài hòa giữa kiến thức chuyên môn, kiến thức hội nhập, ứng dụng công nghệ mới; quy tắc ứng xử, đạo đức nghề nghiệp; lý luận chính trị theo phương thức giáo dục hiện đại; chú trong đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng giải trình trong hoạt động công vụ; ưu tiên đào tạo kỹ năng chuyên sâu cho cán bộ công chức có chức danh như Chấp hành viên, thẩm tra viên, Thư ký… kết hợp bồi dưỡng kiến thức quản lý cho cán bộ lãnh đạo trong cơ quan THADS…
Tăng cường hợp tác quốc tế và vận dụng sáng tạo các kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển, kết hợp đào tạo trong nước với đào tạo tại nước ngoài, đồng thời đa dạng hóa các hình thức và phương pháp hợp tác đào tạo. Các dự án quốc tế cũng có thể đóng góp nguồn tài trợ quý báu cho công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho cơ quan THADS.
Xây dựng quy hoạch phát triển nguồn nhân lực cơ quan THADS giai đoạn từ nay đến năm 2030 trên cơ sở Chiến lược, quy hoạch nguồn nhân lực Việt Nam và của ngành Tư pháp từ nay đến năm 2030 phù hợp với đặc thù của cơ quan THADS phù hợp với Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030
[2] và Nghị quyết 27-NQ/TW, ngày 09/11/2022, Nghị quyết số18-NQ/TƯ, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương, nhằm xây dựng nguồn nhân lực đủ về số lượng, bảo đảm về chất lượng, có cơ cấu hợp lý nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cơ quan THADS trong tình hình mới. Việc xây dựng quy hoạch phát triển nguồn nhân lực cơ quan THADS đến năm 2030 cần tập trung vào một số nội dung:
- Dự báo nhu cầu phát triển nguồn nhân lực cơ quan THADS đến năm 2030, từ đó các cơ quan THADS cần chủ động chuẩn bị các biện pháp phù hợp để điều chỉnh chiến lược, quy hoạch cho phù hợp đáp ứng yêu cầu của hệ thống, đón trước dự báo sự phát triển để có kế hoạch, phương án phù hợp. Cơ quan THADS căn cứ vào kế hoạch tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, đổi mới sắp xếp tổ chức bộ máy theo chủ trương của Đảng, Nhà nước để xây dựng chiến lược, quy hoạch nguồn nhân lực cho phù hợp, đúng với chủ trương của Đảng, Nhà nước.
-Tổng kết, đánh giá kết quả công tác cán bộ, công chức, coi năng lực, hiệu quả công việc thực tiễn, chiều hướng và triển vọng phát triển của cán bộ, công chức là cơ sở quan trọng để xét duyệt quy hoạch, bố trí sử dụng và bổ nhiệm cán bộ. Công bằng, công khai, dân chủ trong công tác xây dựng quy hoạch phát triển nguồn nhân lực cơ quan THADS.
Thứ năm, đổi mới phương pháp tuyển chọn, xác định tiêu chuẩn công chức THADS và công tác quản trị nguồn nhân lực
-Thực hiện đổi mới tuyển dụng, sử dụng, đánh giá và đãi ngộ đối với cán bộ, công chức; “thực hiện trả lương cho cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo”
[3]; trọng dụng, đãi ngộ thỏa đáng đối với nhân tài. Bên cạnh đó, cần thực hiện nghiêm các quy định của Nghị định số 73/2023/NĐ-CP ngày 29/9/2023 của Chính phủ quy định về khuyến khích, bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung để vừa khuyến khích sự sáng tạo, cống hiến của cán bộ, công chức, vừa đảm bảo tính trách nhiệm, kỷ cương trong hoạt động THADS vì lợi ích của nhân dân. Theo đó, tập trung thực hiện tốt những nội dung sau:
- Xây dựng cơ chế thu hút, tuyển chọn những người có tâm huyết, đủ đức, tài vào làm việc ở các cơ quan THADS. Cần quy định cụ thể mở rộng nguồn bổ nhiệm các chức Chấp hành viên, Thẩm tra viên; thực hiện tốt cơ chế thi tuyển để chọn người bổ nhiệm vào các chức danh theo nguyên tắc cạnh tranh, bình đẳng, dân chủ, công khai và khách quan để lựa chọn người có đủ đức, đủ tài và đảm đương được yêu cầu, nhiệm vụ trong các cơ quan THADS; việc lựa chọn bổ nhiệm Chấp hành viên không chỉ từ cán bộ trong các cơ quan, mà còn từ các luật gia, luật sư giỏi, có kinh nghiệm và uy tín.
-
Xây dựng tiêu chí về tiêu chuẩn cán bộ, trong đó có điều kiện về chuyên môn, nghiệp vụ, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, kiến thức pháp luật, kinh tế, xã hội và kinh nghiệm thực tiễn đối với từng chức danh THADS, cải cách mạnh mẽ chế độ công vụ, công chức; hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn chức danh, vị trí việc làm, tiêu chuẩn nghiệp vụ, tiêu chí đánh giá cán bộ, công chức, viên chức dựa trên kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao bằng sản phẩm cụ thể và sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp, như mục tiêu mà Nghị quyết số 27-NQ/TW đã đặt ra.
- Kiện toàn đội ngũ cán bộ, công chức THADS theo hướng tiêu chuẩn hóa và nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, chính trị, phẩm chất đạo đức đối với các chức danh và công chức THADS; quy chế hóa đầy đủ các khâu trong công tác cán bộ, từ việc đánh giá, quy hoạch, đào tạo, sử dụng, bổ nhiệm, điều động, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật… đổi mới cơ chế bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ công chức THADS, bảo đảm tính công khai, minh bạch trong công tác cán bộ; thực hiện nghiêm quy định của Đảng về công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý gắn với công tác đào tạo, bồi dưỡng, quản lý và sử dụng cán bộ; đổi mới công tác đào tạo, luân chuyển, bổ nhiệm cán bộ, đồng thời nâng cao trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp.
Thứ sáu, ứng dụng công nghệ thông tin trong thủ tục THADS đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới
Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc quản lý và giám sát tiến độ thi hành án, xây dựng một hệ thống quản lý dữ liệu điện tử giúp các cơ quan thi hành án dễ dàng theo dõi và cập nhật tình trạng các vụ án. Đổi mới công tác quản lý, chỉ đạo điều hành gắn với cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của cơ quan THADS.
Thực hiện chuyển đổi số trong quản lý hoạt động THADS; nghiên cứu, xây dựng đồng bộ các phần mềm quản lý nghiệp vụ, kế toán, tổ chức, và xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử về THADS toàn diện, kết nối tích hợp với các cơ sở dữ liệu điện tử khác như Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, về đăng ký đất đai, về đăng ký giao dịch bảo đảm..., đảm bảo đồng bộ, giảm thiểu thời gian và tăng cường kiểm soát đối với các mặt công tác của hệ thống THADS.
Việc áp dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động của cơ quan THADS cần thay đổi đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội như: Yêu cầu thi hành án, giao văn bản về thi hành án, thông tin về việc tổ chức thi hành án cho các đương sự, các tổ chức, cá nhân, người có quyền lợi liên quan theo các hình thức trực tuyến như các phần mềm hỗ trợ trực tuyến, thông qua ứng dụng Vneid hay Trang Thông tin điện tử của các cơ quan THADS; truy cập các phần mềm quản lý của các cơ quan chuyên ngành về bất động sản, động sản, tài khoản, giấy tờ có giá... để xác minh điều kiện thi hành án, cung cấp thông tin về việc thi hành án có liên quan đối với các loại tài sản này. Để bảo đảm thực hiện khả thi trên thực tiễn cần phải có sự hoàn thiện đồng bộ của nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau, tuy nhiên, dưới góc độ nghiên cứu thì khi sửa Luật THADS cũng cần có quy định có tính dự báo dài cho tiến trình tất yếu của sự phát triển
[4].
Kết luận
Nâng cao chất lượng đội ngũ công chức THADS có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của ngành THADS, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân và bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật, đây là nhiệm vụ vừa có tính cấp bách, vừa có tính thường xuyên, lâu dài, đòi hỏi phải được nghiên cứu và tìm ra những giải pháp có tính khả thi cao, nhằm góp phần thực hiện tốt mục tiêu mà các nghị quyết của Đảng đã chỉ rõ. Phải triển khai đồng bộ các giải pháp, trước hết là tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công chức THADS; hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực, đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong đội ngũ công chức THADS;
sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và cơ quan THADS để nâng cao chất lượng công chức cho đến các giải pháp về đào tạo, bồi dưỡng công chức THADS; đổi mới phương pháp tuyển chọn, xác định tiêu chuẩn công chức THADS và quản trị nguồn nhân lực; ứng dụng công nghệ thông tin trong thủ tục THADS đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới …Để thực hiện những giải pháp này, trước hết ngành THADS cần xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể, đồng thời xác định lộ trình phù hợp để triển khai trong thời gian tới.