Thứ nhất, về quan điểm chỉ đạo đối với việc xử lý việc thi hành án dân sự tồn chuyển kỳ sau

Một là, giải quyết án dân sự tồn chuyển kỳ sau phải phù hợp và phục vụ đường lối đổi mới, chủ trương cải cách hành chính, cải cách tư pháp của đất nước

Việc đổi mới hoạt động thi hành án dân sự cũng như các hoạt động khác trong bộ máy Nhà nước phải xuất phát từ thực tiễn, phù hợp và phục vụ đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước. Trong thời gian qua, các nghị quyết của Trung ương Đảng, các nghị quyết, quyết định của Quốc hội và Chính phủ đề cập đến cải cách hành chính, cải cách tư pháp, trong đó có việc đổi mới và nâng cao hoạt động của cơ quan thi hành án. Vì vậy, khi đưa ra các giải pháp nhằm giải quyết án dân sự tồn chuyển kỳ sau phải dựa trên, phù hợp và thực hiện các chủ trương nói trên.

Hai là, giải pháp giải quyết việc thi hành án dân sự tồn chuyển kỳ sau phải đồng bộ, mang tính khả thi

Việc thi hành án dân sự tồn chuyển kỳ sau xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, có những nguyên nhân xuất phát từ bản chất của hoạt động thi hành án dân sự, có nguyên nhân xuất phát từ pháp luật thực định, có nguyên nhân xuất phát từ các điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội. Do đó, các giải pháp giải quyết việc thi hành án dân sự tồn chuyển kỳ sau phải đảm bảo khắc phục được cơ bản các nguyên nhân để hạn chế đến mức thấp nhất việc thi hành án dân sự tồn đọng và đảm bảo tính khả thi của giải pháp.

Ba là, giải quyết việc thi hành án dân sự tồn chuyển kỳ sau phải bảo đảm hiệu lực thi hành của bản án, quyết định của toà án, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự và những người có quyền, lợi liên quan khác

Giải quyết việc thi hành án án dân sự tồn chuyển kỳ sau là phải thi hành bản án, quyết định của toà án đã được cơ quan thi hành án thụ lý, ra quyết định thi hành án. Chỉ trong trường hợp thực sự do điều kiện khách quan, không thể thi hành, thì cơ quan thi hành án mới được xem là chưa có điều kiện và tạm thời chưa tổ chức thi hành. Tránh tình trạng cơ quan thi hành án, chấp hành viên cố tình không thi hành, kéo dài thời gian thi hành mặc dù việc có điều kiện thi hành. Đồng thời đối với vụ việc xác định được không thể có điều kiện thi hành, thì phải có hình thức xử lý thích hợp, không để cơ quan thi hành án, chấp hành viên tốn thời gian, công sức vào các vụ việc này.

Giải quyết việc thi hành án dân sự tồn chuyển kỳ sau phải tạo điều kiện thuận lợi, tránh gây phiền hà cho các bên đương sự, người có quyền, lợi ích liên quan. Đặc biệt, phải gắn với đổi mới thủ tục thi hành án, đảm bảo việc thi hành án minh bạch, nhanh chóng, đúng pháp luật đáp ứng được nguyện vọng của nhân dân và yêu cầu trong việc bảo vệ trật tự, an toàn xã hội, góp phần ổn địn tình hình chính trị và phát triển kinh tế của đất nước.

Bốn là, giải quyết việc thi hành án dân sự tồn chuyển kỳ sau gắn liền với việc nâng cao trách nhiệm của chấp hành viên, cơ quan thi hành án. Tránh tình trạng cơ quan thi hành án, chấp hành viên đùn đẩy, tìm cách xếp một số vụ việc khó thi hành vào diện không có điều kiện thi hành.

Thứ hai, những giải pháp giải quyết việc thi hành án dân sự tồn chuyển kỳ sau

Để khắc phục tình trạng việc thi hành án dân sự tồn chuyển kỳ sau, cần phải tiến hành một số giải pháp cơ bản sau đây:

Một là, xây dựng và hoàn thiện thể chế

- Trước mắt tiếp tục xây dựng, hoàn thiện và ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật thi hành án dân sự và các văn bản có liên quan để tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý thi hành án và tổ chức thi hành án; triển khai có hiệu quả đề án thí điểm thừa phát tại thành phố Hồ Chí Minh.

- Về lâu dài, cần nghiên cứu, đề xuất với cơ quan có thẩm quyền sửa đổi các luật có liên quan như Luật dân sự, Luật hình sự.... theo hướng khi tuyên về trách nhiệm tài sản, Tòa án và các cơ quan tài phán khác chỉ tuyên án trong khả năng thi hành của đương sự.

- Nghiên cứu xây dựng tiêu chí cơ chế cho phép xoá nợ đối với những khoản qua xác minh chắc chắn không thể thi hành được trên thực tế.

Hai là, công tác chỉ đạo, điều hành và phối hợp với các cơ quan hữu quan trong tổ chức thi hành án

- Tăng cường công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành công tác thi hành án dân sự theo hướng sâu sát, cụ thể, quyết liệt, rõ người, rõ việc, rõ thời gian hoàn thành, đề cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan quản lý thi hành án dân sự, các cơ quan Thi hành án dân sự trong chỉ đạo, điều hành công tác thi hành án dân sự, nhằm tạo sự tập trung, thống nhất, thông suốt trong hệ thống cơ quan quản lý thi hành án dân sự với các cơ quan thi hành án dân sự, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức thi hành án.

- Tăng cường công tác phối hợp, tranh thủ sự ủng hộ của các cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương, các cơ quan, ban ngành liên quan trong việc hỗ trợ để cơ quan thi hành án hoàn thành nhiệm vụ. Bên cạnh đó phát huy sức mạnh của các tổ chức đoàn thể thuộc cơ quan Thi hành án như: Chi bộ, Đoàn thanh niên, Cựu chiến binh, Công đoàn, Nữ công… nhằm thu hút sức mạnh và trí tuệ của tập thể vào công tác tổ chức thi hành án dân sự.

- Thường xuyên thống kê, tổng rà soát, phân loại án theo qui định, từ đó lập kế hoạch tổ chức thi hành án cụ thể phù hợp với từng địa phương, từng giai đoạn; chỉ đạo thực hiện các đợt thi hành án cao điểm nhằm thi thi hành dứt điểm các vụ việc có điều kiện thi hành, làm giảm đến mức thấp nhất số việc thi hành án có điều kiện tồn đọng.

- Thường xuyên thực hiện việc hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc và đánh giá tình hình thực hiện nhiệm vụ chỉ tiêu được giao đối với các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương, từ đó phát hiện những điển hình để nhân rộng và hạn chế những yếu kem, khuyết điểm trong thi hành án dân sự.

- Tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra công tác thi hành án nhằm phát hiện và khắc phục kịp thời các sai phạm. Có cơ chế kiểm soát cũng như mở rộng sự giám sát của nhân dân, nhất là của người được thi hành án, người phải thi hành và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan để hạn chế thấp nhất những sai phạm và tiêu cực trong thi hành án. Kết hợp kiểm tra về thống kê phân loại án với nghiệp vụ thi hành án với kiểm tra về công tác tổ chức cán bộ, công tác tài chính, quản lý tài sản và đầu tư xây dựng cơ bản.

Trong công tác kiểm tra cần trú trọng việc công tác hậu kiểm nhằm đánh giá việc thực hiện kết luận kiểm tra, nhất là biện pháp khắc phục những sai sót trong các kết luận kiểm tra. Bên cạnh đó cần quan tâm đánh giá, tổng kết về những mặt mạnh, yếu phát hiện được trong quá trình kiểm tra, từ đó nghiên cứu, tổng hợp để thực hiện ban hành mới hoặc sửa đổi những quy định của pháp luật không còn phù hợp thực tiễn hoặc ban hành văn bản chỉ đạo thực hiện chung trong toàn quốc nhằm tạo sự thống nhất trong tổ chức thi hành án dân sự.

- Xây dựng qui chế phối hợp giữa Bộ Tư pháp với Toà án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan khác trong công tác thi hành án dân sự; tổ chức họp bàn giải quyết những vụ việc khiếu nại, tố cáo và những vướng mắc theo qui chế phối hợp.

Ba là, các giải pháp về tổ chức, đào tạo, thi đua, khen thưởng

- Xây dựng ngành Thi hành án dân sự trong sạch, vững mạnh. Để làm được điều này cần phải:

Đổi mới nhận thức về vị trí, vai trò của cơ quan Thi hành án dân sự, khẳng định sự đóng góp tích cực của ngành Thi hành án vào tiến trình phát triển kính tế - xã hội của cả nước và từng địa phương. Muốn vậy, mỗi cơ quan Thi hành án dân sự và toàn ngành Thi hành án dân sự ngoài việc hoàn thành các nhiệm vụ chuyên môn, chính trị được giao, thông qua hoạt động tổ chức thi hành án dân sự còn phải tích cực nghiên cứu, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương những ý tưởng, những biện pháp để ổn định an ninh, trật tự và phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Từ đó thu hút sự quan tâm cùng hộ của cấp ủy chính quyền địa phương đối với hoạt động thi hành án dân sự.

Mở rộng việc luân chuyển cán bộ ra ngoài phạm vi cơ quan thi hành án dân sự nhằm thu hút những người có năng lực vào làm việc trong cơ quan thi hành án dân sự, kể cả cán bộ lãnh đạo. Đồng thời cũng chuẩn bị sẵn sàng chia sẻ, luân chuyển những cán bộ có trình độ, năng lực của các cơ quan Thi hành án dân sự sang làm việc tại các cơ quan khác, nhất là những trường hợp sang làm lãnh đạo tại các cơ quan, tổ chức ở địa phương. Số can bộ được luân chuyển này là những người hiểu về công tác thi hành án dân sự, phát triển được tại cơ quan khác, sau đó sẽ là những người ủng hộ cho hoạt động thi hành án dân sự. Mặt khác, khi luân chuyển cán bộ sang các ngành khác sẽ tạo ra cơ hội phát triển cho cán bộ, công chức ngành thi hành án từ đó tiếp tục thu hút người tài vào làm việc trong cơ quan Thi hành án dân sự.

Thực hiện tiêu chuẩn hoá đội ngũ cán bộ cơ quan thi hành án, xây dựng và thực hiện kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên về chính trị, quản lý nhà nước, tin học, chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ làm công tác thi hành án, đảm bảo các chấp hành viên trước khi bổ nhiệm phải qua đào tạo nghề.

- Tăng cường biên chế và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, Chấp hành viên để khắc phục tình trạng khối lượng công việc quá tải hiện nay đối với Chấp hành viên, cơ quan quản lý thi hành án dân sự và các cơ quan thi hành án. Trong thời gian tới cần bổ sung thêm biên chế cho các cơ quan thi hành án dân sự tương ứng với số lượng biên chế của ngành toà án, trước mắt bổ sung biên chế cho Tổng cục Thi hành án dân sự, các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương để thực hiện hoàn thành các nhiệm vụ theo quy định của pháp luật.

- Nghiên cứu, xây dựng phương án sử dụng tối ưu nguồn lực con người được giao cho ngành Thi hành án dân sự, về lâu dài phải xoá dần sự chênh lệch trong việc đảm nhận trách nhiệm tổ chức thi hành bản án, quyết định giữa các đơn vị. Có thể nghiên cứu xây dựng cơ cấu tổ chức theo hướng linh động, nhằm tạo điều kiện cho các cơ quan quản lý Thi hành án dân sự, cơ quan Thi hành án dân sự điều động, thuyên chuyển cán bộ một cách chủ động, thuận tiện nhằm phục vụ việc thi hành án dân sự;

- Thường xuyên rà soát, cân đối nhu cầu của từng đơn vị thi hành án, đánh giá khối lượng công việc ở từng đơn vị, từ đó thực hiện việc luân chuyển, điều động hỗ trợ cho các đơn vị có khối lượng công việc nhiều nhằm sử dụng tối ưu nguồn nhân lực hiện có vào công tác thi hành án dân sự.

- Tổ chức tốt công tác thi đua, khen thưởng trong công tác thi hành án dân sự, nhằm tạo động lực khuyến khích Chấp hành viên, cán bộ, công chức cơ quan thi hành án hăng hái thi đua hoàn thành nhiệm vụ.

Bốn là, giải pháp về tài chính

- Đáp ứng đầy đủ và kịp thời kinh phí hoạt động cho cơ quan thi hành án, tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện hoạt động, đặc biệt là xây dựng trụ sở, hệ thống kho tang vật, tài sản của các cơ quan thi hành án.

- Nghiên cứu, xây dựng hệ thống các công cụ hỗ trợ về tài chính mang tính chất đặc thù nhằm kịp thời hỗ trợ những khu vực có khó khăn hoặc hỗ trợ thực hiện các vụ án lớn, có ảnh hướng lớn đến trật tự, an toàn xã hội.

- Về lâu dài cần nghiên cứu xây dựng cơ chế tài chính linh động, hướng tới tăng cường cơ sở vật chất, nguồn tài chính để tổ chức thi hành án dân sự. Trong đó có phần cứng để đảm bảo hoạt động của cơ cấu bộ máy, ưu tiên đàu tư cho con người và những khoản chi cứng cần thiết khác. Phần còn lại được điều hành linh hoạt trên cơ sở khối lượng vụ việc, tính chất vụ việc tại mỗi một địa điểm, thời điểm khác nhau.

Năm là, các giải pháp về nghiệp vụ

- Tăng cường công tác dân vận, giải thích pháp luật, thuyết phục người phải thi hành án tự nguyện thi hành nghĩa vụ của mình; chỉ tiến hành cưỡng chế trong trường hợp bất đắc dĩ; phối hợp chặt chẽ với cơ quan công an và các cơ quan hữu quan khác bảo đảm tốt cho công tác thi hành án có hiệu lực, hiệu quả.

- Tăng cường công tác xác minh, phân loại việc thi hành án, từ đó có biện pháp tổ chức thi hành án thích hợp đối với từng loại việc thi hành án:

Đối với  số có điều kiện thi hành

Cục trưởng các Cục Thi hành án dân sự tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo rà soát, phân loại kỹ và mở các đợt thi hành án cao điểm nhằm thi hành dứt điểm những vụ việc có điều kiện thi hành. Đối với những vụ đương sự cố tình chống đối, không tự nguyện thi hành án mặc dù có điều kiện thi hành án, thì cương quyết áp dụng biện pháp cưỡng chế cần thiết nhằm thi hành dứt điểm bản án, quyết định. Bên cạnh đó, xây dựng phuơng án xử lý trách nhiệm đối với những đơn vị, cá nhân để tồn nhiều đối với loại việc này.

Đối với số hoãn do người phải thi hành án phải thi hành các khoản nộp ngân sách nhà nước không có tài sản hoặc có tài sản nhưng giá trị tài sản đó quá nhỏ không đủ chi phí cưỡng chế thi hành án hoặc có tài sản nhưng tài sản thuộc loại không được kê biên

Cục trưởng các Cục Thi hành án dân sự cần tiếp tục rà soát, chỉ đạo và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan hữu quan (Toà án, Viện Kiểm sát nhân dân) để lập hồ sơ xét giảm, xét miễn thi hành án. Đối với những vụ việc chưa đủ điều kiện xét miễn, giảm thì tiếp tục rà soát, theo dõi, xác minh điều kiện thi hành án để ra quyết định tiếp tục thi hành án và tổ chức thi hành án dứt điểm khi điều kiện hoãn không còn.

Trong quá trình xử lý loại việc này, cần chú ý đánh giá và xác định những vụ việc đã lâu chưa tổ chức thi hành được do chưa có điều kiện, nay xác định được không thể có điều kiện thi hành để kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền biện pháp giải quyết dứt điểm. Đối với những việc này, qua chỉ đạo thực tiễn có thể xác định được trên một số tiêu chí chủ yếu sau đây:

Thứ nhất, số việc tính từ khi cơ quan Thi hành án ra quyết định thi hành án đến ngày báo cáo có 5 năm liên tục qua xác minh của cơ quan Thi hành án người phải thi hành án không có điều kiện về tài sản để thi hành án;

Thứ hai, người phải thi hành án là đối tượng lang thang, cơ nhỡ, không có mặt tại địa phương, không xác định được nơi cư trú mới của người đó;

Thứ ba, bản án, quyết định có căn cứ xác định là sai sót về nội dung, nhưng đã hết thời hạn kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm;

Thứ tư, bản án, quyết định tuyên không rõ, khó thi hành, cơ quan Thi hành án đã có văn bản đề nghị giải thích nhiều lần nhưng không nhận được trả lời của Toà án án có thẩm quyền, hoặc việc trả lời không rõ, dẫn tới bản án, quyết định không thể thi hành được; những bản án rõ ràng có sai sót không thể thi hành được hoặc thi hành sẽ gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, chính trị địa phương, không được ủng hộ của cấp ủy, chính quyền và nhân dân tại địa phương mà cơ quan Thi hành án đã có kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét lại theo trình tự, thủ tục tái thẩm, giám đốc thẩm nhưng cơ quan có thẩm quyền không xem xét dẫn đến hết thời hạn kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm theo quy định của pháp luật tố tụng;

Thứ năm, việc thi hành án trả vật, nhưng vật phải trả là những vật không có giá trị về tinh thần, vật chất, hoặc những vật đã hư hỏng nặng, báo gọi hợp lệ nhiều lần những người được thi hành án không đến nhận...

Đối với số hoãn do được người được thi hành án đồng ý cho người phải thi hành án hoãn việc thi hành án

Đây là việc thỏa thuận giữa các bên đương sự, do đó việc thi hành án hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí của người được thi hành án và người phải thi hành án. Số việc này cơ quan Thi hành án phải tôn trọng và không thể tổ chức thi hành cho đến khi hết thời hạn hoãn thi hành án mà hai bên đã thỏa thuận, hoặc người được thi hành án, người phải thi hành án yêu cầu tiếp tục thi hành án. Do đó, cơ quan Thi hành án phải theo dõi để thi hành ngay khi điều kiện hoãn không còn.

Đối với số hoãn do có tranh chấp về tài sản kê biên  đang được Toà án thụ lý, giải quyết