Ngày 05/03/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 397/QĐ-TTg chính thức lấy ngày 19/7 hàng năm là “Ngày Truyền thống Thi hành án dân sự”. Đây là một sự kiện chính trị quan trọng, thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với công tác thi hành án dân sự, ghi nhận thành tích vẻ vang của ngành, đồng thời là nguồn cổ vũ động viên các thế hệ cán bộ, công chức và người làm công tác thi hành án dân sự qua các thời kỳ.
Sau Cách mạng Tháng 8 năm 1945 thành công, ngày 24/01/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành Sắc lệnh số 13/SL quy định về tổ chức các Tòa án và các ngạch Thẩm phán, trong đó khoản 3, Điều 3 của Sắc lệnh quy định: Ban Tư pháp xã có quyền “Thi hành những mệnh lệnh của Thẩm phán cấp trên”. Tiếp đến, ngày 19/7/1946, Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ban hành Sắc lệnh số 130/SL quy định về thể thức thi hành mệnh lệnh hoặc bản án của Tòa án. Đây là văn bản đầu tiên quy định riêng về công tác THA, thẩm quyền và thể thức thi hành bản án. Theo quy định tại các văn bản trên, từ năm 1946 đến năm 1950 hoạt động thi hành án dân sự (THADS) đã trở thành một lĩnh vực công tác của ngành Tư pháp, do Thừa Phát Lại và Ban Tư pháp xã, một đơn vị, tổ chức của chính quyền cách mạng lúc bấy giờ thực hiện.
Từ năm 1950 đến năm 1960, công tác THADS có một sự thay đổi lớn, ngày 22/5/1950 Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 85/SL về “Cải cách bộ máy Tư pháp và luật tố tụng”. Điều 19 của Sắc lệnh quy định: “Thẩm phán huyện dưới sự kiểm soát của biện lý có nhiệm vụ đem chấp hành các án hình về khoản bồi thường hay bồi hoàn và các án hộ, mà chính Tòa án huyện hay Tòa án cấp trên đã tuyên”. Hiến Pháp năm 1959 ra đời, năm 1960 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân được Quốc hội thông qua và ban hành, tại Điều 24 Luật TCTAND đã quy định: “Tại các Tòa án nhân dân địa phương có nhân viên chấp hành án làm nhiệm vụ thi hành những bản án và quyết định dân sự, về những khoản bồi thường và tài sản trong các bản án, quyết định hình sự”. Ngày 14/11/1974, TANDTC tiếp tục ban hành Quyết định thành lập Phòng chỉ đạo THA, hoạt động dưới sự chỉ đạo của Chánh án TANDTC; Pháp lệnh thi hành án năm 1989 ra đời, cơ quan Thi hành án tiếp tục nằm trong Tòa án nhân dân các cấp; nguyên tắc trình tự, thủ tục về THADS được áp dụng thống nhất trong cả nước. Ngày 06/10/1992, tại kỳ họp thứ nhất Quốc hội khoá IX đã thông qua Nghị quyết về việc bàn giao công tác thi hành án từ Toà án nhân dân các cấp sang các cơ quan của Chính phủ vào tháng 6 năm 1993. Đây là giai đoạn công tác THADS được chuyển giao hoàn toàn từ Tòa án nhân dân các cấp sang cơ quan thuộc Chính phủ; việc tổ chức và hoạt động của cơ quan Thi hành án được thực hiện theo Pháp lệnh Thi hành án năm 1993.
Hệ thống THADS tỉnh “Vạn sự khởi đầu nan”
Hệ thống THADS Bình Định được Bộ trưởng Bộ Tư pháp ra Quyết định thành lập vào ngày 13 tháng 6 năm 1993, gồm: Phòng Thi hành án dân sự tỉnh và 11 Đội Thi hành án dân sự cấp huyện. Biên chế của các CQTHADS sau khi thành lập là 47 người, trong đó Phòng THADS tỉnh lúc này có 08 biên chế, 11 Đội THADS cấp huyện có 39 biên chế. Về cở vật chất, trụ sở làm việc chủ yếu là các cơ sở cũ, có nơi chỉ bố trí 01 phòng để làm việc. Điều kiện về trang thiết bị, phương tiện làm việc gần như chưa được trang bị. Số lượng án toàn tỉnh nhận bàn giao từ tòa án sang: 2.253 việc, số tiền trên 10 tỷ đồng, trong đó nhiều vụ việc phức tạp, tồn đọng kéo dài nhiều năm chưa giải quyết được. Pháp lệnh thi hành án năm 1993 tuy mới được ban hành nhưng vẫn còn nhiều bất cập, chưa sát với thực tiễn của nền kinh tế thị trường. Công tác tổ chức cán bộ, nhất là công tác quản lý còn nhiều chồng chéo; một số cán bộ, công chức trình độ chuyên vừa môn chưa được đào tạo cơ bản, năng lực vẫn còn hạn chế. Ngành THADS còn non trẻ, được tách ra từ tòa án, tính chất công việc không kém phần phức tạp, khó khăn. Với điều kiện hiện có, các cơ quan THADS của tỉnh lúc bấy giờ đã khắc phục khó khăn, vượt qua mọi thử thách “liệu cơm gắp mắm” đã phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ qua từng năm.
Thực hiện Pháp lệnh THADS năm 2004, ngày 04/5/2005, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ban hành Quyết định số 750/QĐ-BTP về việc thay đổi tên gọi của cơ quan THADS cấp tỉnh, cấp huyện, theo đó: Phòng Thi hành án thuộc Sở Tư pháp đổi thành: Thi hành án dân sự tỉnh Bình Định, Đội Thi hành án thuộc Phòng Tư pháp đổi thành: Thi hành án dân sự huyện, thị xã, thành phố và trở thành hệ thống cơ quan tương đối độc lập. Đến năm 2009, theo qui định của Luật Thi hành án dân sự năm 2008, Bộ Tư pháp đã ban hành Quyết định số 2894/QĐ-BTP ngày 06/11/2009 về việc thành lập Cục Thi hành án dân sự tỉnh Bình Định trực thuộc Tổng Cục Thi hành án dân sự và Chi cục THADS huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh trực thuộc Cục Thi hành án dân sự tỉnh Bình Định. Trong giai đoạn này, Hệ thống Thi hành án dân sự quản lý tập trung, thống nhất theo ngành dọc từ Trung ương đến cấp huyện, với một vị thế mới, tương xứng với nhiệm vụ chính trị được giao.
Hệ thống tổ chức ngày một lớn mạnh, vị thế nâng cao
Từ sau khi có Pháp lệnh thi hành án dân sự năm 2004, mà nhất là khi Luật thi hành án dân sự năm 2008 ban hành, Hệ thống các cơ quan THADS của tỉnh được củng cố, kiện toàn cả về số lượng và chất lượng. Về cơ cấu tổ chức, Cục THADS tỉnh có 04 đơn vị trực thuộc và 11 Chi cục THADS các huyện, thị xã, thành phố. Đặc biệt, trong giai đoạn từ năm 2009 đến năm 2015, biên chế của Hệ thống THADS tỉnh tăng lên: 154 biên chế, trong đó có 57 chấp hành viên, 11 thẩm tra viên và các chức danh tư pháp khác. Đến nay, do yêu cầu của Đảng về sắp xếp, tinh gọn bộ máy theo Nghi quyết số 18-NQ/TW, toàn Ngành có: 133 biên chế, trong đó 21 Chấp hành viên trung cấp, 44 Chấp hành viên sơ cấp, 6 Thẩm tra viê n, 29 Thư ký thi hành án, 8 Thư ký trung cấp, 27 các chức danh khác và 46 hợp đồng laođộng. Trình độ chuyên môn, lý luận chính trị của công chức, người lao động trong ngành qua từng giai đoạn được đào tạo bài bản, kịp thời, chất lượng không ngừng nâng lên; các chế độ chính sách luôn được quan tâm thực hiện. Về cơ sở vật chất, trụ sở làm việc của các cơ quan Thi hành án trong tỉnh luôn được quan tâm đầu tư xây dựng mới, khang trang; phương tiện làm việc cho yêu cầu công tác cũng được trang bị, cơ bản đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ công tác của mỗi đơn vị và của toàn ngành.
Đặc biệt, sau khi Luật thi hành án dân sự ra đời, Chi bộ bộ Đảng, Công đoàn, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Chi hội Luật gia được thành lập và hoạt động rất bài bản, nề nếp trong các cơ quan Thi hành án dân sự của tỉnh, cùng với lãnh đạo đơn vị lãnh đạo, chỉ đạo và phối hợp thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị của đơn vị. Công tác tham mưu cho cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương, Ban Chỉ đạo Thi hành án dân sự được chú trọng, kịp thời và luôn được đánh giá cao; mối quan hệ phối hợp giữa các cấp, các ngành, đặc biệt là các cơ quan tư pháp, nội chính luôn chặt chẽ, hiệu quả, tạo sự gắn kết, đồng thuận cao trong hoạt động thi hành án dân sự.
Những kết quả THADS nổi bật trong quá trình hoạt động
Năm 1994, sau khi có Pháp lệnh THA năm 1993, toàn tỉnh thụ lý thi hành 4.100 việc, số tiền phải thi hành trên 11 tỷ đồng; đã thi hành xong 2.150 việc/3.200 việc có điều kiện, đạt tỷ lệ 67%, số tiền tài sản thu được 3,8 tỷ/6 tỷ đồng có điều kiện thi hành, đạt tỷ lệ 63%. Năm 2004, sau khi có Pháp lệnh THADS năm 2004, tổng số việc thụ lý thi hành 7.100 việc, đã thi hành xong 3.568/4690đ có điều kiện thi hành, đạt tỉ lệ 77%; tổng số tiền thụ lý 40.160.095.000đ (so với năm 1994, số việc tăng hơn gần 2 lần, tiền tăng lên gần 4 lần), đã thi hành xong 14.786.264.000 đ/17.659.858.000 đ có điều kiện thi hành, đạt tỉ lệ 83,7%. Năm 2009, sau khi Luật Thi hành án dân sự năm 2008 ban hành, tổng số việc thụ lý thi hành: 11.891việc (so với năm 2004 tăng lên gần 1,7 lần), đã thi hành xong 7.030/8.253 việc có điều kiện thi hành, đạt tỉ lệ 85%; tổng số tiền thụ lý 272.659.887.000đ (so với năm 2004 tăng lên trên 6 lần), đã thi hành xong 76.272.406.000đ/93.219.963.000đ có điều kiện thi hành, đạt tỉ lệ 77%. Năm 2015, sau khi Luật sửa đổi bổ sung năm 2014 ban hành, về việc, tổng số thụ lý là 9.636 việc, đã giải quyết xong 6.911/7.351 việc có điều kiện thi hành, đạt tỷ lệ 94% (vượt 6%). Về tiền, tổng số tiền thụ lý là 911.664.030.000 đồng (cao hơn năm 2009 gần 4 lần), đã giải quyết xong: 241.188.650.000 đồng/270.863.780.000đồng có điều kiện giải quyết, đạt tỷ lệ 89% (vượt 12%). Năm 2020, tổng số thụ lý là: 10.311 việc (cao hơn năm 2015: 685 việc), đã thi hành xong 7.027 việc/8.353 việc có điều kiện thi hành, đạt tỷ lệ 84,13% (vượt 3,63%). Về tiền, tổng số tiền thụ lý là: 1.822.041.299.000 đồng (cao hơn năm 2009 gần 7 lần và cao hơn năm 2015 hơn 02 lần), đã thi hành xong 267.047.515.000 đồng/593.331.517.000 đồng có điều kiện thi hành, đạt tỷ lệ 45,01% (vượt chỉ tiêu 10,02%). Số việc và về tiền thụ lý thi hành qua từng giai đoạn đều thể hiện năm sau cao hơn năm trước, nhưng kết quả đều vượt chỉ tiêu đề ra, tăng dần qua từng giai đoạn; số việc còn phải thi hành chuyển kỳ sau giảm đáng kể. Đặc biệt, nhiều vụ việc phức tạp, kéo dài, có số tiền lớn đã giải quyết dứt điểm. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về thi hành án dân sự của tỉnh đã được kiểm soát và đi vào hoạt động nề nếp, góp phần bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và pháp chế xã hội chủ nghĩa; bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp.
Mỗi giai đoạn phát triển, mỗi văn bản Luật về thi hành án dân sự ra đời chính là những sự kiện chính trị, pháp lý quan trọng, đưa Hệ thống thi hành án dân sự của tỉnh lên một vị thế mới, một nấc thang phát triển mới cả về tổ chức, hoạt động và uy tín của ngành, góp phần quan trọng vào việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Ghi nhận và biểu dương những kết qủa đã đạt được, Hệ thống THADS của tỉnh đã được Đảng và nhà nước tặng nhiều danh hiệu và hình thức khen thưởng cao quý, trong đó: Chủ tịch Nước đã tặng Huân lao động Hạng nhì cho 02 cá nhân, tặng 12 Huân chương lao động Hạng 3 cho 03 tập thể và 09 cá nhân; Chính phủ đã tặng 03 cờ thi đua xuất sắc cho các tập thể và tặng Danh hiệu Chiến sĩ thi đua toàn quốc cho 01 cá nhân; Thủ tướng Chính phủ đã tặng 14 Bằng khen cho 04 tập thể và 10 cá nhân; Bộ Tư pháp đã tặng 35 Cờ thi đua xuất sắc cho các tập thể, tặng 153 bằng khen cho các tập thể và cá nhân; UBND tỉnh đã tặng 15 Cờ thi đua xuất sắc và 79 Bằng khen cho các tập thể và cá nhân. Ngoài ra, hàng năm Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự tỉnh tặng nhiều danh hiệu chiến sỹ thi đua cơ sở và Giấy khen cho tập thể và cá nhân do có thành tích xuất sắc trong công tác thi hành án dân sự từ năm 1993 đến nay. Có được kết quả nói trên, trước hết nhờ sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ Tư pháp, Tổng cục Thi hành án dân sự; của TT.Tỉnh ủy, TT.Hội đồng nhân dân, UBND tỉnh và UBMTTQVN tỉnh; các cấp ủy, chính quyền địa phương, Ban chỉ đạo Thi hành án dân sự trong công tác THADS; sự phối hợp, giúp đỡ kịp thời của các ngành, các cấp, các cơ quan có liên quan trong công tác thi hành án dân sự; sự chung sức, đồng lòng của các thế hệ Lãnh đạo, công chức, người lao động các cơ quan Thi hành án dân sự trong tỉnh; sự ủng hộ, giúp đỡ của nhân dân trong suốt quá trình hình thành và phát triển của ngành THADS.
Kỷ niệm 75 năm Ngày Truyền thống THADS, các thế hệ lãnh đạo, công chức, người lao động của các cơ quan Thi hành án dân sự trong tỉnh có dịp ôn lại truyền thống quý báu quá trình hình thành và phát triển của Hệ thống thi hành án dân sự. Mỗi công chức, người lao động của các cơ quan Thi hành án dân sự trong tỉnh luôn tự hào những thành tích vẻ vang qua 75 năm hình thành và phát triển. Mong muốn và quyết tâm hơn nữa của công chức và người lao động hôm nay sẽ phát huy những kết quả đã đạt được, khắc phục những khó khăn, tiếp tục xây dựng Hệ thống Thi hành án dân sự của tỉnh tiếp tục lớn mạnh và phát triển hơn nữa trong thời gian đến, xứng đáng sự tin tưởng của Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Hoàng Việt