Ngày 18 tháng 8 năm 2023, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 117-QĐ/TW về xin lỗi và phục hồi quyền lợi của tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan (sau đây gọi tắt là Quy định số 117-QĐ/TW).
Đây là quy định của Đảng nhằm cụ thể hóa quan điểm đảng viên, tổ chức Đảng bị kỷ luật oan được phục hồi quyền lợi, nêu trong Quy định số 22-QĐ/TW ngày 28 tháng 7 năm 2021 của Ban Chấp hành Trung ương về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng; đồng thời cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng.
Quy định số 117- QĐ/TW gồm 04 chương, quy định về nguyên tắc, trách nhiệm, trình tự, thủ tục xin lỗi và phục hồi quyền lợi của tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan.
Quy định số 117-QĐ/TW nêu rõ: Thực hiện xin lỗi và phục hồi quyền lợi đối với tổ chức Đảng, đảng viên bị kỷ luật oan phải kịp thời, công khai, khách quan và do chính tổ chức đảng đã ra quyết định gây oan chịu trách nhiệm thực hiện, với những nội dung mới và cụ thể, rõ ràng, chi tiết. Trong đó, đã đưa ra những nội dung và xác định cụ thể như:
“Kỷ luật oan” là việc tổ chức đảng, đảng viên không vi phạm chủ trương, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước nhưng tổ chức đảng có thẩm quyền kết luận có vi phạm và thi hành kỷ luật.
“Xin lỗi tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan” là việc tổ chức đảng đã quyết định kỷ luật oan tổ chức xin lỗi và cải chính công khai đối với tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan.
“Phục hồi quyền lợi của tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan” là việc tổ chức đảng, cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội có thẩm quyền phục hồi quyền lợi chính đáng, hợp pháp của tổ chức đảng, đảng viên.
Tổ chức Đảng đã quyết định kỷ luật oan phải chủ động, kịp thời báo cáo Ban thường vụ cấp ủy, Ủy ban kiểm tra cấp trên trực tiếp; phối hợp với tổ chức Đảng, cơ quan, đơn vị có liên quan thực hiện xin lỗi và phục hồi quyền lợi của tổ chức Đảng, đảng viên; quyết định bãi bỏ, thu hồi quyết định kỷ luật oan; xem xét trách nhiệm của tổ chức Đảng, đảng viên tham mưu, quyết định kỷ luật oan. Kể cả đảng viên bị kỷ luật oan đã qua đời, toà án tuyên bố mất tích, mất năng lực hành vi dân sự thì tổ chức đảng quyết định kỷ luật oan phải tổ chức xin lỗi đối với thân nhân đảng viên.
Căn cứ để xin lỗi và phục hồi quyền lợi, đó là: Kết luận hoặc quyết định của tổ chức Đảng có thẩm quyền xác định tổ chức Đảng, đảng viên bị kỷ luật oan; kết luận, quyết định, bản án của cơ quan pháp luật xác định đảng viên bị điều tra, truy tố, xét xử oan dẫn đến tổ chức Đảng quyết định kỷ luật oan.
Trong thời hạn 60 ngày, kể từ ngày nhận được kết luận, quyết định về việc đã kỷ luật oan thì tổ chức Đảng đã quyết định kỷ luật oan có trách nhiệm: Thông báo bằng văn bản đến tổ chức Đảng, đảng viên bị kỷ luật oan (hoặc thân nhân đảng viên) về việc tổ chức xin lỗi và phục hồi quyền lợi; thu hồi, bãi bỏ quyết định kỷ luật oan; đồng thời gửi đến cơ quan, tổ chức nơi đảng viên đang công tác, sinh hoạt để thu hồi, xóa bỏ quyết định kỷ luật hành chính, kỷ luật đoàn thể đối với đảng viên (nếu có); phục hồi quyền lợi hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền phục hồi quyền lợi của tổ chức, đảng viên bị kỷ luật oan. Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận được đề nghị của tổ chức Đảng quyết định kỷ luật oan thì cơ quan có thẩm quyền thực hiện phục hồi quyền lợi của tổ chức, đảng viên theo quy định.
Về hình thức xin lỗi: tổ chức hội nghị công khai để xin lỗi tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan. Đồng thời, Quy định số 117-QĐ/TW cũng quy định rõ về phục hồi quyền lợi.Trong đó, với đảng viên bị kỷ luật khiển trách, cảnh cáo được phục hồi các quyền lợi đã bị ảnh hưởng theo quy định. Đảng viên bị kỷ luật cách chức hoặc cho thôi giữ chức vụ, từ chức, miễn nhiệm (nếu có)... thì có thể xem xét phục hồi chức vụ hoặc bố trí vào vị trí công tác, chức vụ tương đương. Với đảng viên bị kỷ luật khai trừ hoặc đã ra khỏi Đảng thì tổ chức đảng có thẩm quyền phục hồi đảng tịch, phục hồi quyền đảng viên hoặc công nhận là đảng viên (nếu cá nhân có đơn).Tuổi đảng được tính liên tục trong cả thời gian bị kỷ luật oan (trường hợp bị kỷ luật khai trừ). Cơ quan, đơn vị căn cứ tình hình thực tế để bố trí vị trí công tác phù hợp, nếu không đủ tiêu chuẩn, điều kiện để bố trí công tác thì được nghỉ công tác và hưởng các chế độ, chính sách theo quy định.
Đi cùng với việc công khai xin lỗi, phục hồi quyền lợi về mặt chính trị cho tổ chức đảng, đảng viên thì quy định cũng nêu rõ việc xem xét bồi thường về vật chất và các lợi ích hợp pháp cho tổ chức đảng, đảng viên bị kỷ luật oan phải theo quy định của pháp luật về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước một cách nhanh chóng, kịp thời.
Quy định số 117-QĐ/TW cũng nêu rõ những trường hợp đảng viên bị kỷ luật oan không được xin lỗi và phục hồi quyền lợi: Sau khi bị kỷ luật oan đã không giữ được tư cách, phẩm chất, tiêu chuẩn đảng viên hoặc vi phạm bị kỷ luật; Nhận lỗi thay cho người khác dẫn đến bị kỷ luật oan; Từ chối việc xin lỗi và phục hồi quyền lợi; Tự ý bỏ sinh hoạt đảng; Không thực hiện hoặc thực hiện không đúng quyền và trách nhiệm của đảng viên theo quy định… Điều này nhằm nhắn nhủ đến cá nhân những đảng viên, trong quá trình tổ chức đảng có thẩm quyền đang xem xét xử lý, chưa đưa ra kết luận những nội dung liên quan đến việc xử lý oan sai thì bản thân vẫn còn mang danh là đảng viên, vẫn phải có tinh thần của người chiến sĩ cộng sản, tiên phong, gương mẫu trong mọi hoàn cảnh.
Với những nội dung trọng tâm, ý nghĩa, Quy định số 117-QĐ/TW của Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu quan trọng đó là trong công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng phải hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng oan sai, đồng thời phải thực hiện xin lỗi, phục hồi quyền lợi cho tổ chức đảng và đảng viên nếu như tổ chức đảng và đảng viên bị kỷ luật oan. Trước khi đưa ra kết luận cuối cùng, tổ chức đảng có thẩm quyền phải làm đúng quy trình, kịp thời, chặt chẽ, thận trọng, chính xác, công tâm khách quan và chú ý đi sâu vào thẩm tra xác minh. Bởi vì thẩm tra, xác minh là khâu hết sức quan trọng, không thể thiếu trong toàn bộ quy trình thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát và quyết định đến chất lượng, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát của Đảng. Do đó, hoạt động thẩm tra, xác minh phải được thực hiện chặt chẽ, đúng nguyên tắc, khoa học, khách quan và chính xác. Thẩm tra, xác minh trong công tác kiểm tra, giám sát của Đảng đòi hỏi phải tiến hành đồng bộ các hoạt động tiếp xúc, trao đổi với đối tượng, các tổ chức, cá nhân liên quan đến vụ việc để gợi mở, tìm kiếm, thu thập tài liệu, chứng cứ, so sánh, xem xét, đánh giá với mục đích cuối cùng là tìm ra sự thật, bản chất của sự việc hết sức khách quan nhằm chứng minh đối tượng được kiểm tra, giám sát có vi phạm hay không, giúp cho việc xem xét, kết luận, quyết định xử lý bảo đảm công minh, chính xác và kịp thời, tránh trường hợp xảy ra oan sai, dẫn đến phải khắc phục như nội dung và tinh thần của Quy định 117-QĐ/TW đã đưa ra.
Văn hóa xin lỗi là đạo đức, là văn minh của một đảng cầm quyền. Việc nhận ra sai sót và chân thành xin lỗi làm cho tinh thần dân chủ trong Đảng thực chất hơn, góp phần ngăn ngừa suy thoái, phòng chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, đồng thời là việc làm thiết thực nhằm chia sẻ nỗi oan của đảng viên. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”. Xét theo góc độ vĩ mô, xây dựng văn hóa xin lỗi, nhận lỗi chính là góp phần xây dựng con người mới - con người có tri thức, đạo đức, tinh thần trách nhiệm cao với xã hội, phục vụ tốt cho công cuộc phát triển và hội nhập của đất nước.