Xác định việc thực hiện, hoàn thành chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án dân sự năm 2015 là hết sức khó khăn, đặc biệt là đối với các việc thi hành án dân sự  phức tạp, tồn đọng, kéo dài. Ngay từ đầu năm công tác, Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn thuộc Tổng cục nghiên cứu, xây dựng quy định về tiêu chí xác định việc thi hành án dân sự trọng điểm. Ngày 01/12/2014, Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự đã ký Quyết định số 813/QĐ-TCTHADS ban hành quy định tạm thời về tiêu chí xác định việc thi hành án dân sự trọng điểm. Quy định này tạo cơ sở pháp lý và đặt nền tảng cho các đơn vị chuyên môn thuộc Tổng cục, các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương căn cứ tiêu chí xác định vụ việc đã được ban hành để rà soát, lập danh sách việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài. Đồng thời với việc ban hành tiêu chí xác định việc thi hành án dân sự trọng điểm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn thuộc Tổng cục, Cục Thi hành án dân sự các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương rà soát, lập danh sách và xây dựng kế hoạch, tập chung chỉ đạo giải quyết dứt điểm các vụ việc thuộc dạng này.

I. Tiêu chí nhận diện việc thi hành án dân sự trọng điểm

Tại Quyết định số 813/QĐ-TCTHADS ngày 01/12/2014 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự quy định việc thi hành án dân sự được xác định là trọng điểm khi đáp ứng được một trong các tiêu chí sau:

1. Liên quan đến việc thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước (chính sách dân tộc, tôn giáo; xóa đói giảm nghèo; giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, hỗ trợ thị trường, giải quyết nợ xấu…).

2. Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Lãnh đạo Bộ Tư pháp, Lãnh đạo địa phương quan tâm, chỉ đạo, yêu cầu phải tập trung giải quyết dứt điểm.

3. Có quan điểm khác nhau giữa các cơ quan có trách nhiệm ở Trung ương hoặc địa phương do quy định của pháp luật chưa cụ thể, rõ ràng hoặc quy định của pháp luật còn chồng chéo, cần sự thống nhất để có biện pháp giải quyết dứt điểm.

4. Chưa nhận được sự đồng tình của cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương, hoặc báo chí và các phương tiện truyền thông có uy tín đăng tải, phản ánh sự bức xúc trong dư luận xã hội về việc tổ chức thi hành án.

5. Có hoặc dự kiến sẽ có sự chống đối quyết liệt của đương sự, việc tổ chức thi hành án đã hoặc có khả năng gây ra những hậu quả nghiêm trọng (đương sự tự sát, quá khích, chống đối quyết liệt dẫn đến hậu quả làm chết, bị thương nhiều người hoặc gây tổn thất nghiêm trọng đến tài sản, người tham gia cưỡng chế…) làm ảnh hưởng đến tình hình an ninh, chính trị, kinh tế, trật tự an toàn xã hội tại địa phương.

6. Có giá trị tài sản phải thi hành lớn và có tầm quan trọng nhất định, phục vụ yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị của trung ương hoặc địa phương.

7. Có vi phạm pháp luật về nghiệp vụ trong quá trình tổ chức thi hành án đã được cơ quan có thẩm quyền kết luận hoặc khởi tố hình sự đối với Thủ trưởng cơ quan thi hành án, Chấp hành viên, cán bộ thi hành án.

8. Cần giải quyết các quyền lợi của tập thể người lao động trong trường hợp cần tổ chức cưỡng chế đối với người phải thi hành án là các doanh nghiệp, có ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

9. Bản án, Quyết định của Tòa án, Trọng tài thương mại, Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh tuyên không rõ, khó thi hành.

10. Có khiếu nại, tố cáo bức xúc kéo dài, thuộc một trong các trường hợp sau:

a) Đã có quyết định giải quyết khiếu nại, kết luận tố cáo nhưng chưa được các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện, hoặc thực hiện chưa đúng, chưa đầy đủ hoặc có khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện;

b) Người khiếu nại, tố cáo có điều kiện, hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn, được vận dụng chính sách xã hội, tạo điều kiện hỗ trợ nhằm bảo đảm cho công dân ổn định cuộc sống, chấm dứt khiếu nại nhưng chưa hỗ trợ được do có khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện.

c) Đã có quyết định giải quyết khiếu nại, kết luận tố cáo có hiệu lực thi hành nhưng có căn cứ cho rằng việc giải quyết khiếu nại, tố cáo chưa đúng với quy định của pháp luật.

d) Đã có quyết định giải quyết khiếu nại, kết luận tố cáo có hiệu lực thi hành và đã được xem xét, giải quyết tiếp nhưng đương sự tiếp tục khiếu nại.

e) Khiếu nại, tố cáo đã quá thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật nhưng người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo chưa ban hành quyết định giải quyết khiếu nại, kết luận tố cáo do quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo gặp khó khăn, vướng mắc.

f) Công dân trực tiếp đến các địa điểm tiếp công dân để khiếu nại, tố cáo gay gắt, thường xuyên; vụ việc có đông người khiếu nại, có dấu hiệu gây mất trật tự, an ninh cần tập trung chỉ đạo giải quyết dứt điểm.

II. Thực tiễn công tác chỉ đạo giải quyết các việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài

Công tác chỉ đạo giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, tồn đọng, kéo dài, từ năm 2009 thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng và Kế hoạch 319/KH-TTCP ngày 20/2/2009 của Thanh tra Chính phủ, đồng thời để có biện pháp chỉ đạo giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo bức xúc, phức tạp, tồn đọng, kéo dài về thi hành án dân sự, Bộ Tư pháp đã có Công văn số 1726/BTP-TTR ngày 01/6/2009 về việc tăng cường công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và thống kê, báo cáo các vụ việc khiếu nại, tố cáo về thi hành án tồn đọng, kéo dài (kèm theo Đề cương báo cáo định kỳ hàng quý về các vụ việc khiếu nại, tố cáo về thi hành án dân sự tồn đọng, kéo dài). Theo đó, từ quý III năm 2009, việc theo dõi, quản lý, chỉ đạo giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo bức xúc, phức tạp, tồn đọng, kéo dài về thi hành án dân sự bắt đầu được thực hiện do Thanh tra Bộ chủ trì phối hợp với Tổng cục Thi hành án dân sự định kỳ hàng quý báo cáo Lãnh đạo Bộ Tư pháp, Thanh tra Chính phủ. Theo yêu cầu của Lãnh đạo Bộ Tư pháp, để thực hiện nhiệm vụ quản lý việc giải quyết khiếu nại, tố cáo thống nhất trong toàn ngành thi hành án dân sự từ ngày 01/01/2011 Thanh tra Bộ đã bàn giao nhiệm vụ này cho Tổng cục Thi hành án dân sự.

Để thực hiện công tác quản lý, trên cơ sở kế thừa Công văn số 1726/ BTP-TTR ngày 01/6/2009 của Bộ Tư pháp nêu trên, Tổng cục Thi hành án dân sự đã ban hành nhiều văn bản tiếp theo để chỉ đạo, hướng dẫn địa phương trong đó Công văn số 1151/TCTHADS-GQKNTC ngày 25/6/2012 và Công văn số 686/TCTHADS-GQKNTC ngày 19/3/2014 kèm theo Mẫu Báo cáo chỉ đạo các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương rà soát, giải quyết và báo cáo các vụ việc thi hành án dân sự khiếu nại, tố cáo phức tạp, tồn đọng, kéo dài.

Qua theo dõi, thống kê báo cáo của các Cục Thi hành án dân sự, tình hình rà soát và giải quyết khiếu nại, tố cáo bức xúc, phức tạp, tồn đọng, kéo dài bước đầu có hiệu quả, số vụ việc khiếu nại, tồn đọng, kéo dài giảm dần qua các kỳ báo cáo, cụ thể: Tổng hợp lần đầu tiên tháng 9/2009 toàn ngành có 155 vụ việc (trong đó, có 40 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp tỉnh, 115 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp huyện), năm 2010 toàn ngành còn 87 vụ việc (trong đó, có 30 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp tỉnh, 57 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp huyện), năm 2011 toàn ngành còn 57 vụ việc (trong đó, có 19 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp tỉnh, 38 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp huyện), năm 2012 toàn ngành còn 36 vụ việc (trong đó, có 10 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp tỉnh, 26 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp huyện), năm 2013 toàn ngành giảm còn 26 vụ việc (trong đó, có 12 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp tỉnh, 14 vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp huyện) và năm 2014 toàn ngành còn 19 vụ việc (trong đó 04 vụ việc rà soát tại Tổng cục và 15 vụ việc các cơ quan thi hành án dân sự địa phương báo cáo).

Đối với việc chỉ đạo giải quyết việc thi hành án dân sự trọng điểm, hiện nay Tổng cục Thi hành án dân sự đang rà soát, lập danh sách, xây dựng Kế hoạch chỉ đạo, giải quyết dứt điểm các vụ việc thi hành án dân sự thuộc diện án trọng điểm phức tạp, kéo dài thuộc trách nhiệm của Tổng cục. Kết quả rà soát tháng 01/2015, tại Tổng cục có 32 việc thi hành trọng điểm, trong đó thuộc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của vụ Nghiệp vụ 1 là 10 việc, Vụ Nghiệp vụ 2 là 03 việc và Vụ Giải quyết khiếu nại, tố cáo là 19 việc. Qua rà soát, phân loại theo tiêu chí xác định việc thi hành án dân sự trọng điểm cho thấy nhiều vụ việc có khiếu nại, tố cáo phức tạp, tồn đọng, kéo dài (vụ Tý, Tự - Hải Phòng, vụ bà Đỗ Thị My - Hà Nội); có Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Lãnh đạo Bộ Tư pháp, Lãnh đạo địa phương quan tâm, chỉ đạo, yêu cầu phải tập trung giải quyết dứt điểm như (vụ 36 Nguyễn Thị Diệu, vụ Công ty TNHH MTV Thiết kế và chế tạo thiết bị điện – EEMC...); có sự chống đối quyết liệt của đương sự, việc tổ chức thi hành án có khả năng gây ra những hậu quả nghiêm trọng, làm ảnh hưởng đến tình hình an ninh, chính trị, kinh tế, trật tự an toàn xã hội tại địa phương (vụ Trần Thị Dung, Trần Thị Lan, Trần Thị Lợi – Tây Ninh); có giá trị tài sản phải thi hành lớn và có tầm quan trọng nhất định, phục vụ yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị của trung ương hoặc địa phương (vụ Công ty Duyên Hải Bạc Liêu, vụ Công ty Phương Trang Đà Lạt...), Bản án, Quyết định của Tòa án, Trọng tài thương mại, Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh tuyên không rõ, khó thi hành (vụ Vụ Công ty Công nghệ phẩm Hải Phòng), ...

Qua nghiên cứu tiêu chí xác định án trọng điểm và thực tế rà soát việc thi hành án dân sự trọng điểm cho thấy có vụ việc vừa có khiếu nại, tố cáo phức tạp kéo dài vừa tồn đọng việc thi hành án; có vụ việc chỉ tồn đọng việc thi hành án; có vụ việc chỉ tồn đọng việc giải quyết bồi thường trong thi hành án dân sự. Các vụ việc nêu trên Tổng cục đã chỉ đạo giải quyết việc thi hành án, việc khiếu nại, tố cáo, việc bồi thường.

III. Giải pháp chỉ đạo quyết các việc thi hành án dân sự trọng điểm, phức tạp, kéo dài

Để giải quyết dứt điểm các việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài, hạn chế đến mức thấp nhất phát sinh các vụ việc thuộc loại này trong năm 2015 và các năm tiếp theo, ngày 27/01/2015 Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự đã ký Quyết định số 74/QĐ-TCTHADS ban hành Kế hoạch chỉ đạo, giải quyết các việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài. Nội dung kế hoạch giao nhiệm vụ cụ thể trách nhiệm của Tổng cục và trách nhiệm của các Cục Thi hành án dân sự địa phương.

Thứ nhất, trách nhiệm của Tổng cục Thi hành án dân sự

Theo chỉ đạo của Tổng cục trưởng tại Tổng cục sẽ phân công Lãnh đạo Tổng cục, Lãnh đạo các đơn vị chuyên môn thuộc Tổng cục, Thẩm tra viên và Chuyên viên chịu trách nhiệm đối với vụ việc được giao. Đồng thời, Tổng cục sẽ triển khai thực hiện các nội dung của Kế hoạch, cụ thể:

- Chỉ đạo các Cục Thi hành án dân sự tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương rà soát, lập Danh sách các việc thi hành án dân sự trọng điểm, phức tạp, kéo dài

- Tổ chức rà soát, lập danh sách, xây dựng Kế hoạch chỉ đạo, giải quyết dứt điểm các vụ việc thi hành án dân sự trọng điểm, phức tạp, kéo dài.

- Tổ chức thực hiện Kế hoạch giải quyết các vụ việc thuộc trách nhiệm.

- Kiểm tra, chỉ đạo giải quyết các vụ việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài.

- Xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý và Biểu mẫu thống kê danh sách việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài

- Thường xuyên theo dõi, đôn đốc và báo cáo kết quả thực hiện Kế hoạch giải quyết các việc thi hành án dân sự trọng điểm; kịp thời có biện pháp hoặc đề xuất có biện pháp xử lý đối với những trường hợp không thực hiện nghiêm túc thực hiện.

Thứ hai, trách nhiệm của các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương

Các Cục Thi hành án dân sự tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ sau:

- Triển khai rà soát, lập danh sách các việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài.

- Xây dựng Kế hoạch của đơn vị, phân công Lãnh đạo Cục, Lãnh đạo các Phòng chuyên môn thuộc Cục và Lãnh đạo Chi cục Thi hành án dân sự, Chấp hành viên chịu trách nhiệm đối với từng vụ việc cụ thể. Đối với những vụ việc đã có đủ điều kiện giải quyết thì phải xây dựng Kế hoạch chi tiết để chỉ đạo giải quyết dứt điểm trong năm 2015. 

- Cục trưởng phân công Lãnh đạo Cục, Lãnh đạo các Phòng chuyên môn và Lãnh đạo các Chi cục chịu trách nhiệm chủ động triển khai thực hiện Kế hoạch; kịp thời báo cáo Ban chỉ đạo Thi hành án dân sự tỉnh hoặc huyện xin ý kiến chỉ đạo; phối hợp với các cơ quan, Ban, Ngành tại địa phương tập trung giải quyết dứt điểm những vụ việc thuộc địa bàn; kịp thời báo cáo và xin ý kiến chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ; định kỳ báo cáo kết quả về Tổng cục.

- Báo cáo tiến độ giải quyết các việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài.

Như vậy, có thể nói những năm qua và đặc biệt là ngay từ những ngày đầu năm 2015, Tổng cục Thi hành án dân sự đã quan tâm, chỉ đạo kịp thời và đồng hành cùng các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương phấn đấu tập trung chỉ đạo giải quyết cơ bản dứt điểm 100% các vụ việc thuộc diện án trọng điểm phức tạp, kéo dài; hạn chế tối đa phát sinh mới loại việc trên, góp phần bảo đảm an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Việc giải quyết xong các vụ việc loại này sẽ góp phần bảo đảm cho các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương hoàn thành các chỉ tiêu theo Nghị quyết của Quốc hội và Bộ Tư pháp giao. Đồng thời, nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức ngành Thi hành án dân sự trong việc giải quyết và chỉ đạo giải quyết các việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài.

Nguyễn Hằng - Vụ Giải quyết khiếu nại, tố cáo