Quá trình xác minh điều kiện thi hành án được biết hộ gia đình ông H gồm có 4 nhân khẩu (vợ chồng ông H cùng 02 người con) được biết vào năm 2013 ông H và bà P ký hợp đồng thế chấp tài sản với Ngân hàng lúc ký kết thì con của ông H và bà P một người 14 tuổi và một người 13 tuổi nên trong hợp đồng thế chấp chỉ có ông H và bà P ký kết với Ngân hàng mà không có con của ông H và bà P ký. Sau khi hoàn thiện các thủ tục chuẩn bị tiến hành cưỡng chế kê biên tài sản hộ ông H vay thế chấp Ngân hàng. Chấp hành viên chuyển hồ sơ để Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp kiểm sát thì Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp yêu cầu Chấp hành viên ngưng việc cưỡng chế để tiến hành phân chia tài sản chung của hộ gia đình theo quy định tại Điều 74 Luật Thi hành án dân sự.
Đối chiếu với quy định của pháp luật tại thời điểm giao dịch thì:
Bộ luật Dân sự 2005 có quy định.
“Điều 108. Tài sản chung của hộ gia đình”
Tài sản chung của hộ gia đình gồm quyền sử dụng đất, quyền sử dụng rừng, rừng trồng của hộ gia đình, tài sản do các thành viên đóng góp, cùng nhau tạo lập nên hoặc được tặng cho chung, được thừa kế chung và các tài sản khác mà các thành viên thoả thuận là tài sản chung của hộ.”
“Điều 109. Chiếm hữu, định đoạt tài sản chung của hộ gia đình”
1. Các thành viên của hộ gia đình chiếm hữu và sử dụng tài sản chung của hộ theo phương thức thoả thuận.
2. Việc định đoạt tài sản là tư liệu sản xuất, tài sản chung có giá trị lớn của hộ gia đình phải được các thành viên từ đủ mười lăm tuổi trở lên đồng ý; đối với các loại tài sản chung khác phải được đa số thành viên từ đủ mười lăm tuổi trở lên đồng ý.”
Như vậy, đối với quyền sử dụng đất được cấp chung cho hộ gia đình thì các giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất đó nếu được thực hiện vào thời điểm Bộ luật Dân sự năm 2005 đang có hiệu lực thì phải do tất cả các thành viên trong hộ trên 15 tuổi đồng ý. Việc đồng ý có thể qua việc ủy quyền cho bố mẹ đại diện giao dịch hoặc qua chữ ký của từng thành viên trong các giao dịch đó. Khi giao dịch không thỏa mãn điều kiện nêu trên thì giao dịch đó vô hiệu toàn bộ hoặc một phần tùy từng trường hợp do vi phạm điều cấm của pháp luật theo quy định tại Điều 128 Bộ luật Dân sự 2005. Khi ký kết giao dịch với Ngân hàng thì các con của ông H và bà P chưa đủ 15 tuổi để ủy quyền cho bố mẹ giao dịch với Ngân hàng vì vậy chỉ có ông H và bà P ký giao dịch với Ngân hàng. Khi ông H và bà P không còn khả năng thanh toán cho Ngân hàng thì Ngân hàng khởi kiện ra Tòa án để giải quyết.
Tại thời điểm thi hành án thì các con của ông H và bà P đã thành niên trên 18 tuổi. Vì vậy, quan điểm Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp không thống nhất việc cưỡng chế của Chấp hành viên và yêu cầu Chấp hành viên thông báo cho các con của ông H phân chia tài sản chung trong khối tài sản thế chấp Ngân hàng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các con ông H.
“Điều 74. Xác định, phân chia, xử lý tài sản chung để thi hành án”
1. Trường hợp chưa xác định được phần quyền sở hữu tài sản, phần quyền sử dụng đất của người phải thi hành án trong khối tài sản chung để thi hành án thì Chấp hành viên phải thông báo cho người phải thi hành án và những người có quyền sở hữu chung đối với tài sản, quyền sử dụng đất biết để họ tự thỏa thuận phân chia tài sản chung hoặc yêu cầu Tòa án giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.
Hết thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận được thông báo mà các bên không có thỏa thuận hoặc thỏa thuận vi phạm quy định tại Điều 6 của Luật này hoặc thỏa thuận không được và không yêu cầu Tòa án giải quyết thì Chấp hành viên thông báo cho người được thi hành án có quyền yêu cầu Tòa án xác định phần quyền sở hữu tài sản, phần quyền sử dụng đất của người phải thi hành án trong khối tài sản chung theo thủ tục tố tụng dân sự.
Hết thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận được thông báo mà người được thi hành án không yêu cầu Tòa án giải quyết thì Chấp hành viên yêu cầu Tòa án xác định phần quyền sở hữu tài sản, phần quyền sử dụng đất của người phải thi hành án trong khối tài sản chung theo thủ tục tố tụng dân sự.
Chấp hành viên xử lý tài sản theo quyết định của Toà án.
Chấp hành viên đã tiến hành thông báo cho các con của ông H thời hạn 30 ngày để khởi kiện phân chia tài sản chung theo quy định tại Điều 74 Luật Thi hành án dân sự nhưng không có kết quả. Nếu tiếp tục thực hiện theo Điều 74 Luật Thi hành án dân sự sau khi thông báo cho các con của ông H không thực hiện việc khởi kiện thì Chấp hành viên sẽ thông báo cho Ngân hàng khởi kiện phân chia tài sản chung của hộ ông H trong thời hạn 15 ngày, trong trường hợp phía Ngân hàng không khởi kiện thì buộc Chấp hành viên phải yêu cầu Tòa án xác định phần quyền sở hữu tài sản, phần quyền sử dụng đất của người phải thi hành án trong khối tài sản chung.
Vấn đề đặt ra nếu Chấp hành viên là người yêu cầu phân chia tài sản chung của hộ ông H thì ai là nguyên đơn, ai là bị đơn, ai có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ cho Tòa án trong giai đoạn xét xử? Theo khoản 3 Điều 75 Luật Thi hành án dân sự thì Chấp hành viên không phải chịu án phí, lệ phí khi yêu cầu chia tài sản của người phải thi hành án nhưng luật cũng chưa quy định rõ người nào phải chịu án phí, lệ phí. Đồng thời cũng chưa có quy định cụ thể thời hạn xét xử đối với trường hợp Chấp hành viên yêu cầu phân chia tài sản chung của hộ gia đình dẫn đến kéo dài việc thi hành án.
Hoàng Hưng
Chi cục THADS thị xã Long Mỹ